Negocjując warunki umowy inwestycyjnej warto zwrócić szczególną uwagę na ustalenia dotyczące rozporządzania udziałami (akcjami) spółki, które będą uwzględnione w umowie bądź statucie. Należy również dokładnie zapoznać się z projektem umowy (statutu), ponieważ zastosowane rozwiązania będą w przyszłości miały decydujący wpływ na możliwość sprawowania kontroli nad spółką, wyjścia z inwestycji, a także podział zysków. Treść umowy (statutu) spółki może czasowo ograniczyć możliwość zbywania udziałów (akcji) przez dotychczasowych udziałowców (akcjonariuszy). Gwarancje tego typu, zwane „lock up”, są dość często wykorzystywane. Na przykład mogą stanowić zabezpieczenie pierwszej oferty publicznej, która jest dla inwestora sposobem wyjścia z inwestycji. Zakaz zbywania akcji ma w tym przypadku na celu niedopuszczenie do pojawienia się nadmiernej liczby akcji na rynku, a tym samym obniżenia ich ceny. Z perspektywy spółki, klauzula „lock up”, poprzez zmniejszenie podaży, przekłada się na zwiększenie popytu, czyli zainteresowania ze strony nowych inwestorów. Zakaz zbywania udziałów może być opatrzony pewnymi warunkami. Dla przykładu, jedna debiutujących w tym roku ze spółek na NewConect umieściła w dokumencie inwestycyjnym postanowienie, że jej akcjonariusze nie będą przez co najmniej rok zbywać posiadanych papierów po kursie niższym niż dwukrotność ceny emisyjnej. Prawo pierwszeństwa objęcia oraz prawo pierwokupu akcji Ponadto niejednokrotnie wykorzystywaną w umowach inwestycyjnych klauzulą jest prawo pierwszeństwa objęcia nowych udziałów (akcji) w spółce oraz prawo ich pierwokupu. Rozwiązania te mają za zadanie utrzymanie dotychczasowego „statusu quo” w spółce, ponieważ chronią przed wprowadzeniem do spółki nowych wspólników lub gwarantują wspólnikom zachowanie kontroli nad spółką. Prawo pierwszeństwa objęcia nowych udziałów w spółce przysługuje wspólnikom bezpośrednio w oparciu o przepisy Kodeksu spółek handlowych (ksh). Na przykład, zgodnie z art. 258 §1 ksh, jeżeli umowa spółki lub uchwała o podwyższeniu kapitału nie stanowi inaczej, dotychczasowi wspólnicy mają prawo pierwszeństwa do objęcia nowych udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym w stosunku do swoich dotychczasowych udziałów. Prawo pierwszeństwa należy wykonać w terminie miesiąca od dnia wezwania do jego wykonania. Wezwania te zarząd spółki przesyła wspólnikom jednocześnie. Wspólnik ma pierwszeństwo przed osobą trzecią Prawo pierwokupu oznacza, że w przypadku zamiaru sprzedania posiadanych udziałów, osoba sprzedająca ma obowiązek zaoferować je w pierwszej kolejności temu, komu przysługuje prawo pierwokupu. Prawo to może przysługiwać wszystkim bądź tylko wybranym wspólnikom. W praktyce wygląda to tak, że osoba zbywająca udziały zawiera z potencjalnym nabywcą, nieposiadającym prawa pierwokupu, warunkową umowę sprzedaży udziałów, a następnie taką samą propozycję przedstawia wspólnikom posiadającym prawo pierwokupu, którzy mają określony czas (zazwyczaj jeden tydzień), by zdecydować, czy zamierzają skorzystać z tego uprawnienia. Jeżeli wspólnik skorzysta z prawa pierwokupu, między nim a osobą sprzedającą udziały automatycznie dochodzi do skutku umowa o tej samej treści, co wcześniej zawarta umowa warunkowa z osobą trzecią. W przypadku bezwarunkowej sprzedaży udziałów osobie trzeciej, bez wiedzy i zgody podmiotów uprawnionym do ich pierwokupu, przysługuje im roszczenie odszkodowawcze, jednak umowa zawarta z naruszeniem prawa pierwokupu jest ważna i skuteczna (art. 599-600 kc). Opcje „call” i „put” Kolejnymi klauzulami wykorzystywanymi w umowach (statutach) spółek są opcje zwane „call” i „put”. Klauzule te nie muszą występować w umowie jednocześnie, ale zasady ich działania są zbliżone. Dają nabywcy prawo do kupna („call”) lub sprzedaży („put”) udziałów (akcji) po oznaczonej uprzednio cenie i w określonym czasie. Oznacza to, że jeżeli strona posiadająca opcję „call” zdecyduje się zrealizować przysługujące jej prawo kupna, strona zobowiązana ma obowiązek sprzedać udziały (akcje) na uprzednio określonych warunkach, gdy zostanie do tego wezwana przez stronę. Strona posiadająca uprawnienia typu „put” ma prawo wezwać stronę zobowiązaną do odkupienia od niej udziałów (akcji) po określonej uprzednio cenie. Można sobie wyobrazić sytuację, kiedy opcja „put” stanowi dla inwestora swego rodzaju gwarancję korzystnego wyjścia z inwestycji, kiedy spółka nie rozwija się pomyślnie i nie generuje spodziewanych zysków. Zobowiązania typu „buy-sell” Opcja „buy-sell” to kolejny rodzaj zobowiązania w zakresie rozporządzania udziałami (akcjami). Jest to połączenie jednej stronie klauzuli „call” i „put”. Druga strona, w zależności od życzenia posiadacza tego uprawnienia, jest zobowiązana sprzedać lub kupić udziały po określonej w klauzuli cenie (w obu przypadkach cena jest jednakowa). Inwestor posiadający takie uprawnienie zabezpiecza się na wypadek, gdyby po upływie określonego czasu nie miał możliwości sprzedaży udziałów (akcji) po satysfakcjonującej go cenie i tym samym realizacji zysku. Opcje typu „dragalong” i „tag-along” Na koniec warto odnieść się pojęć określanych jako „dragalong” i „tag-along”. Opcja „drag-along”, czyli prawo przymuszenia do sprzedaży, występuje najczęściej po stronie inwestora. Strona dysponująca tym uprawnieniem może wezwać pozostałych wspólników do sprzedaży posiadanych przez nich udziałów (akcji) osobie trzeciej. Prawo to jest realizowane w sytuacji, gdy potencjalny nabywca chce kupić pakiet udziałów (akcji) dający mu kontrolę nad spółką lub przejąć kontrolę w całości. Sytuacja ta nie stawia jednak wspólników nie posiadających uprawnienia „drag-along” w sytuacji bez wyjścia. Możliwe jest rozwiązanie polegające na tym, że zamiast sprzedawać swoje udziały, mogą skorzystać z prawa pierwokupu akcji posiadanych przez udziałowca korzystającego z opcji „dragalong” na warunkach zaoferowanych przez wspomnianą osobę trzecią. Z kolei klauzula „tag-along” oznacza prawo do przyłączenia się do sprzedaży. Jeżeli jeden ze wspólników wynegocjuje korzystne warunki sprzedaży posiadanych przez siebie udziałów (akcji), wspólnik posiadający uprawnienie „tagalong” może od niego zażądać, aby ten sprzedał również jego udziały (akcje) na takich samych warunkach. W przeciwnym razie sprzedaż nie może dojść do skutku. Uprawnienie „tag-along” jest formą gwarancji udzielanej najczęściej udziałowcom mniejszościowym wobec udziałowca większościowego w celu pozostawienia im wyboru, czy chcą nadal pozostawać w spółce z nowym udziałowcem większościowym.
12 kwietnia 2024
Anna Domin
Zobowiązania w zakresie rozporządzania udziałami w umowie inwestycyjnej
Negocjując warunki umowy inwestycyjnej warto zwrócić szczególną uwagę na ustalenia dotyczące rozporządzania udziałami (akcjami) spółki, które będą uwzględnione w umowie […]
Autor wpisu oraz Mistrz prawa na stronie rachelski.pl

Anna Domin
DYREKTOR MARKETINGU
Filozof, Absolwentka Wydziału Nauk Społecznych, Instytut Filozofii na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu. Posiada 15-letnie doświadczenie w zakresie kreowanie wizerunku w oparciu o strategię marketingową 360, Specjalizuje się w obszarach związanych z marketingiem i PR, budowaniem doświadczania z marką i kreowaniem efektywnej komunikacji z rynkiem. Jej publikacje ukazywały się na łamach takich tytułów jak: Marketing i Biznes, Magazif, Design Alive, Architecture Snob, Architect@Work.