Wspólnikom spółki z o.o. można przyznać szczególne uprawnienia

5 pytań do Pawła Kowalskiego, radcy prawnego z Kancelarii Prawniczej Rachelski i Wspólnicy

1. Czy wspólnikom spółki z ograniczoną odpowiedzialnością można przyznać szczególne uprawnienia osobiste z racji posiadanych udziałów?

Każdemu wspólnikowi spółki z o.o. przysługują w spółce pewne uprawnienia „zwykłe”, wynikające bezpośrednio z przepisów kodeksu spółek handlowych (k.s.h.). Przykładowo są to prawo do dywidendy, prawo do udziału w zgromadzeniu wspólników oraz do głosowania, prawo do zaskarżania uchwał wspólników itp. Ale na podstawie art. 159 k.s.h. w umowie spółki z o.o. wspólnikowi mogą być przyznane także szczególne osobiste uprawnienia. Przepisy k.s.h. dotyczące spółki z o.o. nie określają jednak nawet przykładowego katalogu szczególnych uprawnień, jakie umowa tej spółki może przyznawać wspólnikowi lub wspólnikom. Szczególne osobiste uprawnienia, jakie statut może przyznawać akcjonariuszowi spółki akcyjnej, określa natomiast art. 354 k.s.h.

2. Czy takie szczególne uprawnienia akcjonariusza można również – niejako przez analogię – przyznać wspólnikowi spółki z o.o.?

Powszechnie akceptowany jest pogląd, że katalog uprawnień wymienionych w art. 354 k.s.h. – dotyczących akcjonariuszy spółki akcyjnej – można odpowiednio stosować do wspólników spółki z o.o. Moim zdaniem wspólnicy mogą określać zakres przedmiotowy uprawnień przyznawanych osobiście akcjonariuszowi stosownie do potrzeb wspólników i spółki z o.o., mając jednak na uwadze ograniczenia, takie jak sprzeczność z ustawą, z naturą stosunku spółki itp. W praktyce wspólnikom przyznawane są osobiste uprawnienia o charakterze korporacyjnym, takie jak prawo powoływania i odwoływania członków zarządu czy rady nadzorczej spółki oraz uprawnienia o charakterze majątkowym, m.in. pierwszeństwo w zaspokojeniu się z majątku spółki w przypadku jej likwidacji. Oczywiście szczególne uprawnienia mogą dotyczyć również innych kwestii, takich np. jak prawo wspólnika do zwoływania zgromadzenia wspólników, szczególne uprawnienia związane z kontrolą działalności spółki itp.

3. Dla przyznania wspólnikowi szczególnych osobistych uprawnień niezbędne jest wyraźne ich określenie w umowie spółki z o.o. Konieczne jest również wskazanie wspólnika, któremu uprawnienia mają zostać przyznane. Jakie mogą być skutki niedopełnienia tych wymogów?

Skutkiem niedopełnienia tych wymogów będzie bezskuteczność zapisów wobec spółki. Należy więc pamiętać, aby umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jasno określała osobę wspólnika, któremu przyznawane są szczególne uprawnienia (np. poprzez wskazanie jego nazwiska lub nazwy), jak również aby zapisy umowy precyzyjnie określały treść przyznawanego uprawnienia.

4. Czy wspólnik, któremu przyznano szczególne osobiste uprawnienia, może z nich korzystać niezależnie od liczby posiadanych przez siebie udziałów w spółce z o.o.?

Tak. Uprawnienia osobiste nie są zależne od posiadanych udziałów. Są prawami podmiotowymi związanymi z osobą wspólnika i przysługują wspólnikowi tak długo, jak długo dana osoba jest wspólnikiem, względnie do czasu zmiany umowy spółki, która uchyli zapisy dotyczące przyznania szczególnych uprawnień osobistych na rzecz wspólników. Uprawnień osobistych nie można zbyć lub darować osobie trzeciej, nie są też dziedziczne.

5. Czy przyznanie szczególnych osobistych uprawnień wspólnikom może spowodować, że spółka z o.o. będzie funkcjonować sprawniej?

Takie założenie jest dużym uproszczeniem. Oczywiście osobiste uprawnienia przyznane wspólnikowi lub wspólnikom mogą mieć na celu usprawnienie funkcjonowania spółki, aczkolwiek wszystko zależy od zgodnej woli wspólników wyrażonej w momencie wprowadzania do umowy spółki z o.o. zapisów dotyczących szczególnych osobistych uprawnień. Z drugiej strony często osobiste uprawnienia przyznawane są wspólnikom na etapie zawierania umowy spółki z o.o., a zatem przed rozpoczęciem przez spółkę faktycznej działalności. W takim przypadku przyjęte przez wspólników w umowie spółki rozwiązania dotyczące funkcjonowania spółki, w tym w zakresie osobistych uprawnień przyznanych wspólnikom, podlegać będą weryfikacji w toku bieżącej działalności spółki, również pod kątem skuteczności i funkcjonalności przyjętych rozwiązań.