Uproszczone podwyższenie kapitału zakładowego w spółce z o.o.

Źródło: Monitor Prawniczy Data: lipiec 2009 (nr 13/2009) Autor: Przemysław Adamus

Autor dokonuje analizy funkcjonowania w polskim systemie prawa i praktyce orzeczniczej znowelizowanego przepisu art. 257 KSH regulującego uproszczony tryb podwyższenia kapitału zakładowego w spółce z o.o., tj. na podstawie dotychczasowych postanowień umowy spółki. Z analizy tej wynika, że sądy gospodarcze dokonują niekorzystnej dla wspólników wykładni przepisu art. 257 § 3 in fine, jak się wydaje błędnie odczytując intencje ustawodawcy i nie zwracając uwagi na dostępne opracowania tego zagadnienia. Artykuł przedstawia uzasadniony regułami wykładni prawa oraz względami praktyki gospodarczej sposób interpretacji przepisu, mogący stanowić wskazówkę dla organów stosujących prawo.

(…)

„Odpowiednie” stosowanie przepisów

Podstawowym trybem podwyższania kapitału zakłado­wego w spółce z o.o. jest zmiana umowy spółki z uwzględ­nieniem przesłanek określonych w przepisie art. 255 KSH. Ustawodawca wprowadził jednak uproszczenie polegające na możliwości podwyższenia kapitału zakładowego bez zmiany umowy spółki na podstawie uchwały zgroma­dzenia wsporników, z zastrzeżeniem zachowania usta­wowych warunków.

Należy zauważyć, że w 1991 r. SN na gruncie uprzednio obo­wiązujących przepisów Kodeksu handlowego uwypuklił ko­nieczność zawarcia w umowie spółki bardziej szczegółowych zasad regulujących sposób podwyższenia kapitału zakłado­wego, jeśli nie następuje to w trybie zmiany umowy spółki[1].

 

Z treści przepisu art. 257 § 1 KSH wynika, że brak w umowie spółki postanowień dotyczących podwyższe­nia kapitału zakładowego oznacza dla osiągnięcia tego celu wymóg zmiany umowy spółki. W takim przypadku zachodzi konieczność podjęcia w formie aktu notarial­nego uchwały na zgromadzeniu wspólników większością dwóch trzecich głosów, jeżeli umowa spółki nie ustana­wia warunków surowszych (art. 246 § 1 i 3 oraz art. 255 KSH). Postanowienie dotyczące dopuszczalności podwyż­szenia kapitału zakładowego bez zmiany umowy spółki musi w sposób jednoznaczny zawierać przesłanki ustawo­we, tj. w umowie spółki należy wyraźnie określić maksymalną wysokość podwyższenia i termin, w którym pod­wyższenie może nastąpić. Takie postanowienie w umowie spółki może przyjąć następującą treść: „Podwyższenie kapi­tału zakładowego do kwoty 1 000 000,00 (jednego miliona) zł do 31.12.2010 r. nie stanowi zmiany niniejszej umowy”.

Znowelizowany przepis art. 257 § 3 KSH doprecyzował stronę formalną oświadczeń o objęciu nowych udziałów wskazując, że nie ma konieczności stosowania formy szcze­gólnej, tj. aktu notarialnego ani notarialnego poświadczania podpisów na oświadczeniach wspólników. Ustawodawca wymaga wyłącznie formy pisemnej pod rygorem nieważ­ności[2]. Jednak w art. 257 § 3 in fine pojawiło się wątpliwe w swej treści zdanie, a mianowicie, że „art. 260 § 2 stosuje się odpowiednio”. Otóż art. 260 KSH stanowi, że wspólnicy mogą podwyższyć kapitał zakładowy przeznaczając na ten cel środki z kapitału zapasowego lub kapitałów rezer­wowych utworzonych z zysku spółki. Jest to tzw. gratisowe podwyższenie kapitału zakładowego, czyli podwyższenie, które nie jest opłacane przez obejmujących udziały, ale jest pokrywane ze środków własnych spółki.

Kwestią oczywistą jest to, że w przypadku podwyższe­nia kapitału zakładowego, którego podstawą jest gospo­darowanie środkami własnymi spółki, w zabiegu takim uczestniczyć muszą wszyscy wspólnicy zgodnie z zasadą sprawiedliwości formalnej, tzn. uczestniczą w podwyższe­niu kapitału zakładowego proporcjonalnie do dotychcza­sowego udziału w kapitale zakładowym w sposób automa­tyczny. Wspólnicy nie składają oświadczeń przewidzianych w art. 258 § 2 KSH, ponieważ nowe udziały nie wymagają objęcia. Wszyscy dotychczasowi wspólnicy uzyskują nowe udziały z chwilą wpisania podwyższenia kapitału zakłado­wego do rejestru, zarząd zaś powinien niezwłocznie uwi­docznić nowy stan rzeczy w księdze udziałów. Należy pod­kreślić, że przepis art. 260 § 2 KSH stanowi ius cogens, co oznacza, że jest niedopuszczalne, aby na mocy postanowień umowy dowolnie określić, jakie środki finansowe można przeznaczyć na podwyższenie kapitału zakładowego[3].

Nasuwa się istotne pytanie, jakie jest – albo jakie po­winno być – ratio legis przepisu art. 257 § 3 in fine KSH? Przedstawione zagadnienie powinno być – a niestety nie jest – każdorazowo przedmiotem analizy sądu gospodar­czego dokonującego rejestracji podwyższenia kapitału za­kładowego spółki na podstawie postanowień umowy spół­ki. Warto zauważyć, że na tle nowelizacji art. 257 KSH arbi­tralność sądów gospodarczych budzi poważne i uzasadnio­ne wątpliwości, które uczestnikom obrotu gospodarczego nie pozwalają zgodzić się ze stanowiskiem zarówno sądów rejestrowych oraz części doktryny[4]. W celu udzielenia od­powiedzi na wyżej postawione pytanie należy dokonać analizy pojęcia „odpowiednio”, które stosuje ustawodawca odsyłając do poszczególnych przepisów ustaw.

Sformułowanie „odpowiednio” należy do powszechnie używanych pojęć prawa pozytywnego i wykorzystywane jest do stosowania pewnych przepisów – względnie lub bezwzględnie obowiązujących – dla innych przypadków niż te, dla których zostały ustanowione. Stosowanie pojęcia „odpowiednio” jest w pełni uzasadnione względami praktycznymi, ponieważ w ten sposób można osiągnąć znaczne skrócenie rozmiarów aktów prawnych poprzez unikanie powtórzeń uznanych za zbędne. Przyjmuje się, że stosowanie określeń w rodzaju „do stosuje się odpowiednio          ” osiągnie swój cel wówczas, gdy będą wykorzystane do tych stosunków, które ustawodawca chce uregulować w sposób analogiczny, które w ogóle mogą być normowane przez te same przepisy prawa oraz te, które w jakimś stop­niu wykazują podobieństwo[5]. Jednak należy podkreślić, że odpowiednie stosowanie odnośnych przepisów prawa nie jest czynnością o jednolitym charakterze, zaś sam zwrot „odpowiednio” nie jest rozumiany przez ustawo­dawcę jednoznacznie. W zależności od tego, jaki skutek chce uzyskać ustawodawca, można wyróżnić przypadki, w których odnośne przepisy stosuje się bez jakichkolwiek modyfikacji oraz sytuacje, w których mają zastosowanie odpowiednie zmiany określonych reguł. Tych pierwszych jest jednak zdecydowanie mniej[6].

Praktyka stosowania prawa potwierdza, że ustawodawca jest konsekwentny w stosowaniu pojęć, których celem jest odsyłanie do innych przepisów. Wyraźny zakaz stosowania odnośnych przepisów jest określony przez sformułowanie „nie stosuje się”; nakaz stosowania odnośnego przepisu wprost bez dokonywania żadnych zmian będzie oddany przez „stosuje się” bądź „z zastrzeżeniem”. Natomiast na­kaz stosowania odnośnych przepisów z upoważnieniem do modyfikacji ich treści celem dostosowania ich do określo­nych sytuacji będzie umieszczony w przepisach pod poję­ciem „odpowiednio”.

Dla racjonalnego pojmowania intencji ustawodawcy do­tyczących używania sformułowania „odpowiednio” należy odnieść się do treści art. 2 KSH, który stanowi, że „w spra­wach określonych w art. 1 § 1 nieuregulowanych w usta­wie stosuje się przepisy KC. Jeśli wymaga tego właściwość (natura) stosunku prawnego spółki handlowej, przepisy KC stosuje się odpowiednio”. W następstwie utworzenia spółek kapitałowych powstają złożone stosunki obligacyjno-organizacyjne, co niekiedy skutkuje koniecznością zastoso­wania norm KC, ale z zachowaniem rozsądnych granic, ponieważ należy pamiętać o istnieniu swoistych cech usta­wowego typu danej spółki handlowej oraz konieczności oceny konkretnego stosunku prawnego. Pomijając szcze­gółową analizę treści przywołanego przepisu, należy wska­zać, że z jego treści wynika, iż niektóre przepisy KC będą stosowane wprost, inne z modyfikacjami, inne zaś w ogóle nie będą miały zastosowania[7]. Taka jest właśnie wymowa odpowiedniego stosowania przepisów prawa. Reguła ta ma wypełniać istniejącą lukę prawną lub taką, której nie uzu­pełniła właściwość stosunku spółki. Dla właściwego rozu­mienia odesłania zawartego w art. 257 § 3 KSH in fine naj­istotniejsze powinny być następujące czynniki:

– wola wspólników określona umową spółki lub stosow­ną uchwałą,

– korzyść spółki i udziałowców oraz

– ułatwienia dla przedsiębiorców prowadzących działal­ność gospodarczą.

Takie były założenia ustawodawcy. W tym miejscu na­leży przywołać uzasadnienie rządowego projektu ustawy zmieniającej KSH z 9.5.2008 r., który ostatecznie dopro­wadził do obniżenia progu kapitału zakładowego w spółce z o.o. do 5000 zł’[8] W przywołanym uzasadnieniu wskaza­no, że „projektowane przepisy będą miały niewątpli­wie przełożenie na konkurencyjność i przedsiębiorczość. Przede wszystkim mają one na celu ułatwienie przedsię­biorcom działalności gospodarczej (…)”. Ustawodawca w swoich założeniach posunął się nawet do obniżenia do­tychczasowego progu wymaganego dla kapitału zakłado­wego do 5000 zł uzasadniając, że działanie takie „powinno zwiększyć zainteresowanie tworzeniem wielu nowych pod­miotów oraz inwestowaniem w już istniejące”. Jeśli ustawo­dawca ułatwia funkcjonowanie spółek w tak osobliwy spo­sób, powinny to również czynić sądy rejestrowe, oczywiście z uwzględnieniem, czy uchwała dotycząca uproszczonego trybu podwyższenia kapitału zakładowego nie narusza po­stanowień umowy spółki, a także dobrych obyczajów ku­pieckich, nie godzi w interes spółki i nie ma na celu po­krzywdzenia wspólnika. Należy więc przyjąć, że wspólnik miał czynny udział w zgromadzeniu wspólników i w głoso­waniu wyraził zgodę na nieproporcjonalne objęcie udzia­łów w podwyższonym kapitale zakładowym. Tego rodzaju uchwała może przyjąć następującą treść:

 

 

Uchwała

Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników Spółki Y Nr 1/2009 z dnia 28 lutego 2009 r.

w sprawie: podwyższenia kapitału zakładowego spółki

Działając na podstawie § 10 oraz § 16 Umowy Spółki uchwa­la się, co następuje:

 

• 1

Działając na podstawie dotychczasowych postanowień Umo­wy Spółki, podwyższa się kapitał zakładowy spółki z kwoty ] 11 000 (sto jedenaście tysięcy) złotych do kwoty 112000 (sto dwanaście tysięcy) złotych, tj. o kwotę 1000 (jeden tysiąc) złotych w drodze utworzenia 10 (dziesięciu) nowych udzia­łów o wartości nominalnej po 100 (sto) złotych każdy.

• 2

Udziały w podwyższonym kapitale zakładowym zostają ob­jęte przez dotychczasowego Wspólnika Pana X w zamian za wkłady pieniężne.

• 3

Dotychczasowy Wspólnik Pan X obejmie w podwyższonym kapitale zakładowym 10 (dziesięć) udziałów, o wartości no­minalnej po 100 (sto) złotych każdy, o łącznej wartości no­minalnej 1000 (jeden tysiąc) złotych, pokrywając je gotówką w kwocie 1000 (jeden tysiąc) złotych.

 

• 4

Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.

Wspólnicy jednomyślnie opowiedzieli się za przyjęciem uchwały. W związku z powyższym Przewodniczący stwier­dził, że uchwała została jednomyślnie przyjęta.

 

Z treści wyżej przywołanej uchwały wynika, że intencją wspólników spółki Y Sp. z o.o. było podwyższenie kapita­łu zakładowego o jeden tysiąc złotych poprzez utworzenie dziesięciu nowych udziałów oraz ich objęcie przez wspólni­ka X w tym celu, aby każdy ze wspólników posiadał tę samą ilość udziałów w kapitale zakładowym spółki. W przypad­ku przejawu innej woli, wspólnicy w wyżej wspomnianej uchwale wyraźnie wskazaliby, że nowe udziały zostają obję­te przez wspólników w sposób proporcjonalny do dotych­czas posiadanych udziałów albo pozostawiliby tę kwestię uregulowaniom przepisów KSH.

Mając na względzie wyżej przedstawioną logiczną ar­gumentację można stwierdzić, że instytucja odpowiednie­go stosowania przepisów prawa niewątpliwie ma charak­ter złożony i niejednoznaczny. Należy przyjąć, że pojecie „odpowiednie” oznacza stosowanie odnośnych przepisów z określonymi modyfikacjami, z uwzględnieniem jednak specyfiki instytucji, jaką jest odpowiednie odesłanie. Będzie to niejednokrotnie prowadziło do modyfikacji reguł, do których prowadzi odesłanie, a nawet do niestosowania wy­branych norm.

 

[1] Postanowienie SN z 21.5.1991 r., II CRN 44/91, w którego treści wska­zano, że „(…) konieczne jest zarazem wskazanie bliższych warunków, pod którymi to podwyższenie może nastąpić w szczególności należy określić wysokość podwyższenia, sposób wezwania o wpłatę (…)

[2] Znowelizowany art. 257§ 3 KSH dodany przez art. 1 pkt 37 ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw z 12.12.2003 r., Dz. U. Nr 229, poz. 2276; dalej jako: ZmKSHU Zmiana przepisów weszła w życie 15.01.2004 r.

[3] M. Rodzynkiewicz, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warsza­wa 2005, s. 456.

[4] M. Deorowicz, Problemy związane z wykładnią podwyższenia ka­pitału zakładowego w spółce z o.o. bez zmiany umowy spółki, Pr. Sp. Nr 6/2006, s. 33 i n.

[5]  J. Nowacki, Odpowiednie stosowanie przepisów prawa, PiP Nr 3/1964, s. 368.

[6] Ibidem. Autor w artykule dokonuje analizy pojęcia „odpowiednio”* na wybranych przykładach.

[7] M. Litwińska-Werner, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, War­szawa 2007, s. 133. [8] Druk sejmowy nr 524 z 9.5.2008 r., dostępny na: hltp://orka.sejm. gov.pl/Druki6ka.nsf/0/5832F69504E41DBBCl25744F004D3l>BE/$fi-Ie/524.pdf. Ustawa została ogłoszona w 8.12.2008 r. z datą obowiązywania 8.1.2009 r., Dz.U.Nr217,poz. 1381.

 

 

Chcemy, aby nasze artykuły były dla Ciebie interesujące i zawierały praktyczne informacje. Oddaj głos w naszej sondzie i zdradź nam, jakie tematy są dla Ciebie szczególnie ważne.