Sprawozdanie do KRS złoży kurator

Ministerstwo Sprawiedliwości chce poszerzyć jego kompetencje i upoważnić go do składania w sądzie wymaganych dokumentów. Ma to usprawnić egzekwowanie od firm obowiązków wobec Krajowego Rejestru Sądowego.
Rozmowa z Pawłem Kowalskim, radcą prawnym z Kancelarii Prawniczej Rachelski i Wspólnicy

Ze statystyk wynika, że znaczny odsetek firm nie składa do Krajowego Rejestru Sądowego wymaganych sprawozdań. Jakie podmioty najczęściej nie wywiązują się z obowiązku?
Przypomnijmy, że zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości kierownik jednostki ma obowiązek złożenia w rejestrze sądowym rocznego sprawozdania finansowego, opinii biegłego rewidenta (jeżeli podlegało ono badaniu), odpisu uchwały bądź postanowienia właściwego organu o zatwierdzeniu rocznego sprawozdania finansowego i podziale zysku lub pokryciu straty, a w przypadku niektórych jednostek – także sprawozdania z działalności. Szef jednostki powinien złożyć w ciągu 15 dni od dnia zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego.
Jednak często spółki nie składają dokumentów. Nie robią tego przede wszystkim tzw. martwe podmioty, czyli spółki, które zakończyły prowadzenie faktycznej działalności operacyjnej, natomiast nie została przeprowadzona procedura ich likwidacji i wykreślenia z Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Takie spółki formalnie nadal figurują w rejestrze KRS, ale nie prowadzą faktycznej działalności, czego konsekwencją jest m.in. zaniechanie wykonania obowiązku składania rocznych sprawozdań finansowych. Co więcej, te tzw. martwe podmioty często nie mają organu uprawnionego do reprezentacji. Osoby wchodzące w skład zarządu spółki z o.o. składają rezygnację (np. w związku z zaprzestaniem prowadzenia faktycznej działalności), co powoduje wygaśnięcie ich mandatu, a zgromadzenie wspólników nie powołuje nowych osób do zarządu.
Czy sąd rejestrowy może przymusić dany podmiot do złożenia do akt rejestrowych stosownych dokumentów?
Może, ale w praktyce skuteczność takich działań jest niezadowalająca. Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o KRS (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 1203 ze zm.) w razie stwierdzenia, że np. wymagane dokumenty nie zostały złożone mimo upływu terminu, sąd rejestrowy wzywa zobowiązanych do ich złożenia, wyznaczając dodatkowy siedmiodniowy termin pod rygorem zastosowania grzywny przewidzianej w przepisach o egzekucji świadczeń niepieniężnych, zawartych w ustawie z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 101; dalej: k.p.c.). Stosownie zaś do art. 24 ust. 2 ustawy sąd rejestrowy może ponawiać grzywnę. Należy zauważyć, że te instrumenty prawne nie są skuteczne wobec podmiotów, które faktycznie nie funkcjonują w obrocie gospodarczym, nie mają władz ani majątku, a adres siedziby wpisany do KRS jest nieaktualny. Zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy o KRS, jeżeli pomimo stosowania grzywien osoba prawna wpisana do rejestru przedsiębiorców nie składa wniosku o wpis lub nie składa wymaganych dokumentów – sąd rejestrowy może ustanowić dla niej kuratora na okres nieprzekraczający roku. Sąd rejestrowy może przedłużyć ustanowienie kuratora na okres nieprzekraczający sześciu miesięcy, jeżeli czynności kuratora nie mogły zostać zakończone przed upływem okresu, na który został ustanowiony. Ustanowienie kuratora może dotyczyć osób prawnych, zatem spółki osobowe są wyłączone spod tej regulacji. Kurator jest obowiązany do niezwłocznego przeprowadzenia czynności wymaganych do wyboru lub powołania władz osoby prawnej. Kurator może podjąć czynności zmierzające do likwidacji osoby prawnej, jeżeli nie dojdzie do wyboru lub powołania jej władz. Czynności te mogą być podjęte w terminie trzech miesięcy od dnia ustanowienia kuratora albo gdy wybrane lub powołane władze nie wykonują obowiązków złożenia wniosku o wpis lub złożenia wymaganych dokumentów do KRS. Kurator może też wystąpić do sądu rejestrowego o rozwiązanie osoby prawnej oraz ustanowienie likwidatora z powodu braku jej władz lub z innej ważnej przyczyny.

Czy ustawa o rachunkowości przewiduje sankcje za Nie złożenie sprawozdania do KRS?

Tak. Według art. 79 pkt 4 tej ustawy, kto wbrew jej przepisom nie składa sprawozdania finansowego lub sprawozdania z działalności we właściwym rejestrze sądowym – podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. Ministerstwo Sprawiedliwości przedstawiło założenia do projektu nowelizacji ustawy o KRS. Czy proponowane regulacje zwiększą skuteczność egzekucji obowiązków?
Przede wszystkim założenia przewidują, że sąd rejestrowy będzie mógł zwracać się do osób zobowiązanych do powołania organu uprawnionego do reprezentowania spółki i zobowiązać je do wykazania, że zostały usunięte braki w składzie tego organu, uprawnionego m.in. do składania sprawozdań. W razie niewykonania obowiązku sąd będzie mógł na obowiązanych nałożyć grzywnę. Projektowana regulacja doprowadzić ma zatem do rozszerzenia zakresu podmiotowego postępowania przymuszającego do złożenia sprawozdań, uregulowanego we wspomnianym art. 24 ustawy o KRS. Projektowana zmiana przepisów pozwoli również sądowi rejestrowemu nie wszczynać postępowania przymuszającego, gdy okoliczności wskazują, że będzie ono nieskuteczne (np. poprzednie postępowanie przymuszające nie przyniosło rezultatu). W obecnym stanie prawnym sąd rejestrowy w każdym przypadku stwierdzenia niedopełnienia obowiązku złożenia wniosku o wpis lub niedopełnienia obowiązku złożenia wymaganych dokumentów ma obowiązek wszcząć postępowanie przymuszające.