Rodzina bankruta odzyska rzeczy od sędziego komisarza
Od niedawna istnieje taka możliwość, że w razie ogłoszenia upadłości jednego małżonka, z mocy prawa powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa. Nie muszą w sądzie wszczynać dodatkowo postępowania o zniesienie wspólności majątkowej ani zawierać przed notariuszem intercyzy. To szczególnie korzystne dla małżonka upadłego przedsiębiorcy, który może wreszcie zacząć dorabiać się własnego majątku bez obawy, że zabiorą go wierzyciele męża (żony).
Zniesienie wspólności majątkowej z mocy ustawy z powodu upadłości przedsiębiorcy, który pozostaje w związku małżeńskim, stało się możliwe dopiero po wejściu w życie przepisów ustawy z 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw. Jednak w razie ustania postępowania upadłościowego, zarówno z powodu umorzenia go, jak i ukończenia, między małżonkami z mocy ustawy powstaje ponownie ustrój majątkowy. Jedynie wówczas, gdy postępowanie upadłościowe prowadzone jest w stosunku do obojga małżonków, rozdzielność majątkowa trwa do czasu ustania tego postępowania w stosunku do nich.
Po trzech miesiącach obowiązywania nowych przepisów niewielu przedsiębiorców mających zdolność upadłościową zdaje sobie sprawę z pewnych zagrożeń dla majątku swojej rodziny, które łączą się z tymi rozwiązaniami. Dotyczy to przede wszystkim wspólników odpowiadających za długi spółki np. cywilnej lub jawnej – swoim majątkiem osobistym.
Skoro rozdzielność majątkowa, jak też ponowne powstanie ustawowego ustroju majątkowego między małżonkami, następują automatycznie z mocy ustawy, to zainteresowanym może umknąć moment, w którym znów w świetle przepisów zaczynają dorabiać się wspólnie i tworzyć wspólny majątek, do którego wysuną roszczenia wierzyciele jednego z nich.
Nie wolno jednak nie docenić możliwości stworzonej małżonkowi tzw. upadłego przedsiębiorcy, który od razu od dnia ogłoszenia upadłości zacznie już powiększać swój majątek odrębny.
Majątek wspólny, którego małżonkowie dorobili się przed ustaniem z mocy prawa wspólności majątkowej, wchodzi do masy upadłości i od tego momentu zarządza nim syndyk albo nadzorca komisaryczny. Drugi małżonek ma więc ograniczoną możliwość dysponowania nim, ponieważ tylko syndyk może podejmować decyzje i składać oświadczenia woli w stosunku do masy upadłości. Aby móc odzyskać jakiekolwiek rzeczy, musiałby dochodzić w postępowaniu upadłościowym swoich należności w majątku wspólnym. Swoją wierzytelność powinien więc zgłosić sędziemu komisarzowi na takich samych zasadach, jak robią to inni wierzyciele. Nie zajmuje więc w tym postępowaniu pozycji wierzyciela, któremu przysługują szczególne przywileje.
Podział majątku wspólnego po ogłoszeniu upadłości jednego z małżonków nie jest możliwy. W nowym prawie upadłościowym i naprawczym zostało bowiem wprowadzone domniemanie, że majątek dorobkowy, który powstał w czasie prowadzenia przedsiębiorstwa, mimo że nazywany jest majątkiem wspólnym, został nabyty ze środków tego przedsiębiorstwa.
Małgorzata Piasecka-Sobkiewicz.
Anna Bąkowska, radca prawny z Kancelarii Prawniczej Rachelski i Wspólnicy
Małżonek upadłego może starać się udowodnić w postępowaniu upadłościowym, że to on, osiągając wysokie zarobki, faktycznie przyczynił się do powstania majątku wspólnego, mimo że mąż (żona) prowadził(-a) firmę. Powinien jednak przedstawić przekonujące dowody (na przykład zaświadczenie o zarobkach), aby obalić domniemanie, że cały majątek wspólny powstał z dochodu wypracowanego w przedsiębiorstwie. W dodatku po ogłoszeniu upadłości przedsiębiorcy tracą skuteczność niektóre majątkowe umowy zawierane przez małżonków. Skuteczne są tylko te zawarte co najmniej dwa lata przed ogłoszeniem upadłości. Natomiast wobec wierzycieli zniesienie wspólności majątkowej przez sąd skuteczne jest tylko wówczas, gdy miało miejsce rok przed ogłoszeniem upadłości.