12 kwietnia 2024
Anna Domin
Naruszenie wizerunku: jakie roszczenia przysługują?
Wymóg uzyskania zgody na rozpowszechnianie wizerunku
Zgodnie z art. 81 ust. 1. ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U.2006, Nr 90, poz. 631 j.t.) (dalej zwanej w skrócie „p.a.”). rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie. W takich sytuacjach osobie, której wizerunek został bezprawnie rozpowszechniony przysługują roszczenia z art. 78 p.a., tj. żądanie zaniechania rozpowszechniania jej wizerunku, dokonania czynności potrzebnych do usunięcia skutków rozpowszechnienia, w szczególności złożenia publicznego oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Ponadto osoba taka może domagać się odszkodowania pieniężnego tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub zobowiązać sprawcę naruszenia do zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny.
Roszczenia wynikające z bezprawnego rozpowszechnienia wizerunku
Niezależnie od powyższych roszczeń wymienionych przez prawo autorskie osoba, której wizerunek został naruszony może dochodzić odszkodowania od sprawcy szkody również w oparciu o przepisy prawa cywilnego. Jest to możliwe ponieważ wizerunek jest dobrem osobistym chronionym na gruncie przepisów ogólnych prawa cywilnego przez art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 23 k.c. dobra osobiste człowieka pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. W takich przypadkach zgodnie z art. 24 § 1 k.c. poszkodowany może żądać zaniechania korzystania z jego wizerunku. Ponadto może on żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
Ochrona wizerunku na gruncie prawa cywilnego
Widać więc, że katalog uprawnień przysługujących osobie, której wizerunek został bezprawnie wykorzystany, na gruncie prawa cywilnego jest tożsamy z katalogiem roszczeń odszkodowawczych na gruncie prawa autorskiego.
Klaudia Krzyżanowska
Opiekun Klienta
Potrzebujesz pomocy w zakresie prawa autorskiego? Zamów teraz BEZPŁATNĄ konsultację i dowiedz się, jak możemy Ci pomóc.
Darmowa konsultacja
Jakie roszczenia przysługują osobie, której wizerunek został naruszony?
Osobie, której wizerunek został bezprawnie rozpowszechniony przysługują roszczenia z art. 78 p.a., tj. żądanie zaniechania rozpowszechniania jej wizerunku, dokonania czynności potrzebnych do usunięcia skutków rozpowszechnienia, w szczególności złożenia publicznego oświadczenie o odpowiedniej treści i formie.
Znaczenie komercjalizacji wizerunku
W tym miejscu warto jednak zwrócić uwagę na dodatkowe uprawnienia jakie daje kodeks cywilny, a których nie daje prawo autorskie. Chodzi tutaj o uprawnienie przewidziane przez art. 24 § 2 k.c., który stanowi, że jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych. W takim wypadku kodeks cywilny pozwala w oparciu o art. 24 § 2 k.c. w związku z art. 415 k.c. (podstawa ogólna roszczeń odszkodowawczych za czyny niedozwolone), dochodzić naprawienia szkody majątkowej doznanej przez osobę, której wizerunek został bezprawnie i w sposób zawiniony rozpowszechniony przez sprawcę.
Odpowiedzialność za naruszenie wizerunku
W związku z komercjalizacją wizerunku w ostatnich czasach przepis ten ma coraz większe znaczenie. Pozwala on bowiem skuteczniej dochodzić praw majątkowych, niż na podstawie roszczenia o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. Pokusa wykorzystania wizerunku osoby sławnej dla celów promocji i reklamy własnej działalności jest silna, dlatego naruszenie na tym polu zdarzają się wcale nie tak rzadko zdarza się w praktyce. Gwiazdy kina, sportu, czy muzyki dostają wysokie honoraria za udostępnienie swojego wizerunku w reklamie. Wizerunek takich osób ma więc określoną wartość majątkową. W takim wypadku roszczenie majątkowe (utrata korzyści które dana osoba mogłaby otrzymać za udostępnienie swojego wizerunku) przybiera realny i wymierny charakter. W takiej sytuacji na drugi plan może schodzić próba udowodnienia krzywdy moralnej doznanej na skutek rozpowszechnienia wizerunku, bo w przypadku osób sławnych, ich wizerunki prezentowane są zazwyczaj w sposób atrakcyjny i w pozytywnym kontekście. Oczywiście roszczenie z tytułu poniesionej szkody (art. 24 § 2 k.c.) może być dochodzone równocześnie z roszczeniem z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę ( art. 24 § 1 k.c. oraz art. 78 p.a.).
Ciężar dowodu w sprawach o naruszenie wizerunku
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 stycznia 1979 r. (I CR 393/78), wskazał, że odpowiedzialność z tytułu naruszenia autorskich dóbr osobistych jest odpowiedzialnością obiektywną, niezależną od winy i dobrej lub złej wiary osoby, która się naruszenia dopuściła. Niezależnie zatem od przyczyn naruszenia, w każdym przypadku, uprawniony ma roszczenie do sprawcy naruszenia o zaprzestanie naruszeń na przyszłość, o przeproszenie i usunięcie skutków naruszenia. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2004 r. (II CK 330/03) ciężar dowodu, że rozpowszechnianie wizerunku nie wykroczyło poza uzyskany zakres zezwolenia i określony cel spoczywa na rozpowszechniającym ten wizerunek. Natomiast w przypadku dochodzenia przez uprawnionego roszczeń o charakterze majątkowym samo wskazanie, że naruszenie jest bezprawnie nie wystarczy. Chcąc dochodzić roszczeń pieniężnych (za szkodę majątkową lub krzywdę osobistą) konieczne będzie wskazanie, że naruszenie było nie tylko bezprawne ale i zawinione i wyrządziło uprawnionemu szkodę majątkową lub wzbudziło w nim poczucie obiektywnie uzasadnionej krzywdy. Innymi słowy obok ustalenia, że doszło do naruszenia trzeba jeszcze ustalić, że sprawca zawinił – tj. rozpowszechnił wizerunek celowo albo wprawdzie niecelowo, a jednak działając w sposób nieostrożny, lekkomyślny czy niedbały. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2008 r. (I CSK 540/07), ciężar wykazania winy spoczywa na twórcy. Zasadę tę można analogicznie zastosować do właściciela wizerunku. Na uprawnionym będzie spoczywał również ciężar wykazania okoliczności uzasadniających wysokość dochodzonego roszczenia majątkowego.
Autor wpisu oraz Mistrz prawa na stronie rachelski.pl

Anna Domin
DYREKTOR MARKETINGU
Filozof, Absolwentka Wydziału Nauk Społecznych, Instytut Filozofii na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu. Posiada 15-letnie doświadczenie w zakresie kreowanie wizerunku w oparciu o strategię marketingową 360, Specjalizuje się w obszarach związanych z marketingiem i PR, budowaniem doświadczania z marką i kreowaniem efektywnej komunikacji z rynkiem. Jej publikacje ukazywały się na łamach takich tytułów jak: Marketing i Biznes, Magazif, Design Alive, Architecture Snob, Architect@Work.