Źródło: Gazeta Finansowa Data: 30 październik 2009 r. Autor: Wojciech Ostrowski

Przedsiębiorcy nawiązują kontakty gospodarcze ze swoimi potencjalnymi kontrahentami w różny sposób. Jedną z możliwych form nawiązania relacji formalno-prawnych (zawarcia umowy) jest złożenie oferty i jej przyjęcie przez adresata oferty. Definicję oferty zawiera art. 66 k. Zgodnie z jego brzmieniem, oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy stanowi ofertę, jeżeli określa istotne postanowienia tej umowy. Jak zatem widać, aby dane oświadczenie woli nosiło cechy oferty, powinno zawierać dwa elementy. Stanowcza propozycja Oświadczenie powinno zawierać skierowaną do drugiej strony (tzw. oblata) stanowczą propozycję zawarcia umowy. Powinno też określać istotne postanowienia tej umowy. Stanowczość propozycji zawarcia umowy sprowadza się do tego, że z treści składanego oświadczenia woli powinna w sposób jasny i nie budzący wątpliwości wynikać wola oferenta do zawarcia określonej umowy. Stanowczość ta polega również na tym, że po jego złożeniu oferent nie jest już zobligowany do składania jakichkolwiek dalszych oświadczeń, aby umowa doszła do skutku. Decyzja oblata Po złożeniu oferty zawarcie umowy zależy już wyłącznie od decyzji oblata, a więc od tego, czy przyjmie on ofertę. Charakteru stanowczości nie będą natomiast miały sformułowania typu „warunkowa oferta”, „wstępna oferta”, „niewiążąca”, „z zastrzeżeniem jej potwierdzenia”, „pod warunkiem akceptacji” itp. Nie można też uznać za stanowcze wyrażenie woli zawarcia umowy użycia w ofercie trybu warunkowego np. „zaproponowalibyśmy zawarcie umowy”, „chcielibyśmy podpisać umowę” „skłonni bylibyśmy zawrzeć umowę” itp. Jeżeli zatem osoba, do której skierowane zostało takie oświadczenie woli, powzięła wątpliwości co do charakteru zgłoszonej propozycji zawarcia umowy (czy jest to oferta czy zaproszenie do rokowań), powinna niezwłocznie domagać się odpowiednich wyjaśnień od składającego ofertę. Istotne postanowienia Drugim elementem niezbędnym dla uznania danego oświadczenia woli za ofertę jest to, żeby obejmowało ono istotne postanowienia proponowanej umowy. Ustawa nie określa, co należy rozumieć pod pojęciem „istotne postanowienia umowy”. Należy przyjąć, że chodzi w tym przypadku o takie sprecyzowanie przez oferenta minimalnych warunków proponowanej umowy (tzw. essentialia negotii), aby nie wymagała ona już żadnego uzupełniania ze strony adresata ofert. Jeśli zatem, przykładowo, przedmiotem oferty sprzedaży jest pojazd mechaniczny, to do istotnych jej postanowień należy zaliczyć określenie typu pojazdu, jego cenę, numer silnika, numer nadwozia oraz rok produkcji. Accidentalia negotii i naturalia negotii Oczywiści nic nie stoi na przeszkodzie, aby oferta zawierała także rozmaite inne postanowienia (tzw. accidentalia negotii oraz naturalia negotii) zawierające opis wyposażenia pojazdu, kolor czy też rodzaj tapicerki itp. W praktyce obrotu gospodarczego szczegółowość oferty zależeć będzie od charakteru proponowanej umowy. Inną zawartość będzie miała oferta na wynajem lokalu użytkowego, czy wykonanie prostej usługi, a inną na budowę osiedla mieszkaniowego. Bez specjalnej formy Przepisy kodeksu cywilnego nie przewidują żadnej szczególnej formy dla złożenia oferty, chyba, że forma ta przewidziana jest dla ważności samej umowy, która ma być zawarta. W obrocie gospodarczym regułą jest składanie ofert w formie pisemnej, jakkolwiek dopuszczalne jest również składanie ofert w postaci elektronicznej. Możliwość taką przewiduje art. 661 kodeksu cywilnego. Nie jest również wykluczone złożenie oferty w formie ustnej, jakkolwiek w obrocie gospodarczym nie jest to szeroko praktykowane. Częściej możemy natomiast spotkać się z przyjęciem oferty w formie ustnej (potwierdzenie telefoniczne), zwłaszcza wśród podmiotów pozostających ze sobą w stałych relacjach gospodarczych. Czasami chodzi tylko o zaproszenie. Oferta musi zawierać stanowczą wolę zawarcia umowy oraz określać minimum jej treści, a także powinna być podpisana przez osobę upoważnioną do reprezentowania podmiotu składającego ofertę. Dokument nazwany „ofertą”, który jednak nie zawiera powyższych elementów, nie jest ofertą w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego i nie wywołuje określonych w nim skutków prawnych. W takich przypadkach może on co najwyżej stanowić zaproszenie do rokowań. W praktyce obrotu gospodarczego dokument wyrażający wolę zawarcia umowy może występować pod różnymi nazwami np. „zamówienie”, „zamówienie na wykonanie”, „zapotrzebowanie” itp. Dzieje się tak często, dlatego że składający ofertę zakładają, że skoro nie nazwą swojego oświadczenia woli ofertą, to w ten sposób unikną ewentualnych skutków prawnych wynikających ze złożenia oferty. Jest to przeświadczenie błędne. Użycie takiej terminologii może niekiedy budzić wątpliwości co do charakteru prawnego oświadczenia oferenta, czy chodzi w danym przypadku o ofertę, reklamę czy też zaproszenie do rokowań. Dlatego też wskazane jest, aby składający ofertę posługiwał się właściwą terminologią, określając wyraźnie swoje oświadczenie woli jako ofertę. Związanie propozycją Oferent składający ofertę jest nią związany. Stan związania ofertą polega na tym, że oferent, który ją złożył oblatowi, nie może nic już w niej zmienić, a decyzja odnośnie tego, czy umowa dojdzie do skutku, czy też nie, zależy wyłącznie od oblata. Oferent nie może zapobiec zawarciu umowy w razie przyjęcia oferty przez oblata. Adresat oferty może ją w całości przyjąć, doprowadzając w ten sposób do zawarcia umowy lub ją odrzucić. Może też przyjąć ją z zastrzeżeniem. Kodeks cywilny nie przewiduje żadnej szczególnej formy dla przyjęcia lub odrzucenia oferty. Oferent może jednak określić sposób jej przyjęcia, wskazując np. na wymagania formalne z tym związane, jak również sprecyzować sposób zawiadomienia oferenta przez oblata o przyjęciu oferty, np. zawiadomienie listem poleconym, telefaksem, poprzez odesłanie podpisanego projektu umowy załączonego do oferty itp. Zarówno treść oświadczenia woli o przyjęciu, jak i odrzuceniu oferty nie musi być skomplikowana.Wystarczy, że z treści takiego oświadczenia wynikać będzie jasno, że oferta została przyjęta lub odrzucona.Przyjęcie oferty może w szczególności polegać na prostym odpisaniu oferentowi „tak” lub użyciu innego równoważnego słowa typu „akceptujemy”, „przyjmujemy do wykonania”, „zgadzamy się na zaproponowane warunki” itp. Możliwe też jest zaakceptowanie oferty poprzez powtórzenie treści oferty, np. „w odpowiedzi na ofertę z dnia (…) dotyczącą wykonania robót budowlanych w obiekcie X za cenę Y przyjmujemy do wykonania zakres robót objętych ofertą”, jak również na odesłaniu podpisanego projektu umowy, jeśli był załączony przez oferenta. Odrzucając ofertę oblat nie ma żadnego, prawnego obowiązku uzasadniania swojej decyzji i może ograniczyć się jedynie do stwierdzenia, że oferta nie została przyjęta. Czasami zbyt obszerne wyjaśnianie przyczyn odrzucenia oferty może obrócić się przeciwko oblatowi, zwłaszcza wówczas, gdy oferent z tych czy innych powodów nie godzi się z jego decyzją. Brak odpowiedzi oblata na złożoną ofertę w zasadzie oznacza, że nie złożył on oświadczenia woli ani o przyjęciu oferty, ani jej odrzuceniu. Wyjątek od tej reguły przewiduje art. 68 pkt 2 oraz 69 Kodeksu cywilnego, które dopuszczają milczące lub konkludentne (tj. przez fakty dokonane) przyjęcie oferty. Dotyczy to głównie przedsiębiorców oraz podmiotów pozostających ze sobą w stałych stosunkach prawnych, co do których mamy do czynienia z ugruntowaną praktyką lub pewnym zwyczajem milczącego potwierdzania oferty lub sytuacji, w których z treści oferty wynika, że dojście do składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu nie jest potrzebne. Ta ostatnia zasada odnosi się w szczególności do wypadków, gdy oferent żąda niezwłocznego wykonania umowy. W takich przypadkach mimo braku oświadczenia o przyjęciu oferty umowa uważana będzie za zawartą, jeżeli oblat w czasie właściwym przystąpi do jej wykonania. Odrębne zapisy W przypadku przyjęcia oferty przez oblata strony nie muszą dodatkowo potwierdzać tego faktu na przykład poprzez zawieranie odrębnej umowy. Do zawarcia umowy dochodzi bowiem przez sam fakt przyjęcia oferty przez oblata. W obrocie gospodarczym tego typu rozwiązania praktykowane są z reguły między przedsiębiorcami, którzy pozostają ze sobą w stałych relacjach gospodarczych. W innych przypadkach zasadą jest podpisywanie odrębnej umowy, w której strony potwierdzają niejako warunki zawarte w ofercie. Adresat oferty nie może natomiast wprowadzać jakichkolwiek zmian lub uzupełnień do treści oferty. Odwrócenie dotychczasowych ról W wypadku przyjęcia oferty dokonanego z zastrzeżeniem zmian lub uzupełnienia jej treści poczytuje się to, co do zasady, za nową ofertę — tj. kontrofertę (patrz art. 68 Kodeksu cywilnego). Przyjęcie oferty z zastrzeżeniem zmian lub uzupełnienia jej treści prowadzi zatem do odwrócenia dotychczasowych ról stron i tak pierwotny adresat oferty (oblat) staje się oferentem, a dotychczasowy podmiot składający ofertę (oferent) staje się jej adresatem (oblatem). Nieco odmiennie sytuacja ta wygląda w przypadku przedsiębiorców. Zgodnie zart. 681 ust.1 Kodeksu cywilnego w stosunkach między przedsiębiorcami odpowiedź na ofertę z zastrzeżeniem zmian lub uzupełnień nie zmieniających istotnie treści oferty poczytuje się za jej przyjęcie. W takim przypadku strony wiąże umowa 0 treści określonej w pierwotnej ofercie, z uwzględnieniem zastrzeżeń zawartych w odpowiedzi na nią. Oferent jest związany ofertą i nie może jej zmienić ani odwołać. Jedyny wyjątek przewiduje art. 662 Kodeksu cywilnego — w stosunkach między przedsiębiorcami oferta może być odwołana przed zawarciem umowy, jeżeli oświadczenie o odwołaniu oferty zostało złożone drugiej stronie przed wysłaniem przez nią oświadczenia o przyjęciu oferty. Jednak oferty nie można odwołać, jeżeli wynika to z jej treści lub określono w niej termin przyjęcia oferty. Oferta powinna zawierać termin, w którym oferent związany jest jej postanowieniami. W braku takiego oznaczenia zastosowanie znajdą postanowienia art. 66 § 2 Kodeksu cywilnego. Zasadą jest, że oferent ma pełną swobodę w oznaczeniu terminu związania ofertą. Może on zatem oznaczyć zarówno termin początkowy, od którego oczekiwał będzie na odpowiedź oblata, jak i termin końcowy, do upływu którego oczekiwał będzie na tę odpowiedź. Jeżeli oferent nie określił w ofercie terminu początkowego, termin związania ofertą biegnie od chwili, gdy oferta doszła do jej adresata w taki sposób, że mógł się on zapoznać z jej treścią z tym, że przyjmuje się, że doręczenie adresatowi dokumentu zawierającego ofertę jest równoznaczne z możliwością zapoznania się z jego treścią. Składający ofertę zakładają, że skoro nie nazwą swojego oświadczenia woli ofertą, to w ten sposób unikną ewentualnych skutków prawnych wynikających ze złożenia oferty. Jest to przeświadczenie błędne.

Chcemy, aby nasze artykuły były dla Ciebie interesujące i zawierały praktyczne informacje. Oddaj głos w naszej sondzie i zdradź nam, jakie tematy są dla Ciebie szczególnie ważne.