12 kwietnia 2024

Anna Domin

Jakie ogólne zasady ograniczają działania prokurenta

Prokura jest szczególnym rodzajem pełnomocnictwa udzielanym przez przedsiębiorcę, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z […]

Prokura jest szczególnym rodzajem pełnomocnictwa udzielanym przez przedsiębiorcę, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z  prowadzeniem przedsiębiorstwa. Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna (nie będąca osobą prawną) prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Prokura podlega obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców i pod rygorem nieważności powinna być udzielana na piśmie.

O ile umowa spółki nie stanowi inaczej, powołanie prokurenta w spółce z o.o. wymaga zgody wszystkich członków zarządu (art. 208 § 6) . Jest to zrozumiałe rozwiązanie zwarzywszy, iż prokura dotyczy stosunków o charakterze szczególnego zaufania. Istnieje jednak możliwość zawarcia w umowie spółki postanowień dopuszczających powołanie prokurenta w inny sposób, np. za zgodą większości członków zarządu lub określonej ich liczby. W następstwie uchwały zarządu (podjętej zgodnie z przyjętą reprezentacją) do osoby mającej zostać prokurenta zostaje skierowane pisemne oświadczenie woli. Jego przyjęcie skutkuje powstaniem umownego stosunku między prokurentem a spółką.

Zarząd spółki z o.o. może udzielić prokurentowi prokurę jednoosobową (samoistną), która pozwoli prokurentowi na samodzielne reprezentowanie spółki lub prokurę łączną, która zakłada współdziałanie przynajmniej dwóch prokurentów lub prokurenta i członka zarządu (art. 1094). Rodzaj prokury  uzależniony jest od zaufania jakim spółka obdarza pełnomocnika oraz stopniem kontroli, która chce nad nim sprawować.

Co do zasady, nie można ograniczyć prokury ze skutkiem do osób trzecich, chyba ze przepisy szczególne stanowią inaczej. Nawet jeśli takie ograniczenie zostało zastrzeżone, nie wywołuje ono skutków prawnych wobec osób trzecich (czynności prokurenta są skuteczne), a jedynie może wywoływać odpowiedzialność prokurenta wobec mocodawcy.

Szerokie uprawnienia prokurenta, zostały ograniczone w art. 109(3)-109(6) k.c. Wynika z nich, że w przypadku zbycia przedsiębiorstwa, dokonania czynności prawnej na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomość wymagane są odrębne pełnomocnictwa udzielane prokurentowi.

Formą ograniczenia zakresu działania prokurenta jest również ustanowienie prokury łącznej. W tej sytuacji, prokurenci mogą skutecznie dokonywać w imieniu spółki czynności objętych umocowaniem prokury tylko działając wspólnie. Oświadczenia lub doręczenia pism kierowanych do przedsiębiorcy mogą natomiast być dokonywane wobec jednego z prokurentów.

Prokurent nie jest upoważniony do przeniesienia udzielonej mu prokury na inną osobę. Nie może też udzielić pełnomocnictwa ogólnego. Dozwolone jest natomiast udzielanie przez prokurenta pełnomocnictw do poszczególnych czynności lub pewnego rodzaju czynności.

Zasięg prokury może również ograniczać się do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa (prokura oddziałowa). Tego typu ograniczenie umocowania prokurenta jest skuteczne w stosunku do osób trzecich.

Poza ograniczeniami wyszczególnionymi w kodeksie cywilnym, prokura podlega ograniczeniom wynikającym z przepisów szczególnych. Dotyczy to na przykład niemożności zgłoszenia przez prokurenta spółki z o.o. do rejestru przedsiębiorców, czy zwoływania zgromadzenia wspólników (oba ograniczenia wynikają z ksh).