Gdy prezes jest nielojalny

Zdarza się, że członkowie zarządu spółek kapitałowych (spółki akcyjnej i spółki z o.o.) prowadzą działalność konkurencyjną wobec spółki, w której sprawują swoje funkcje. W takiej sytuacji spółka może chronić swoje interesy, korzystając z uprawnień wynikających z kodeksu spółek handlowych.
Zgodnie z art. 211 i 380 k.s.h., członek zarządu nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu.
Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10 proc. udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu. Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zgody udziela organ uprawniony do powołania zarządu.
Z zapisu art. 211 i 380 k.s.h. wynika że, działalność konkurencyjna to aktywne zajmowanie się interesami konkurencyjnymi w stosunku do interesów spółki, a nawet sam fakt uczestniczenia przez członka zarządu w składzie innej spółki konkurencyjnej jako wspólnik, członek zarządu lub posiadacz określonego ustawą pakietu udziałów lub akcji spółki kapitałowej. W takim wypadku już samo uczestniczenie, nawet bez aktywnej działalności członka zarządu, jest uznawane za działalność konkurencyjną.
Sam kodeks spółek handlowych nie definiuje jednak, co należy ściśle rozumieć przez działalność konkurencyjną.
Należy przyjąć, że działalność konkurencyjna to taka działalność innego podmiotu, która przynajmniej częściowo pokrywa się z działalnością danej spółki i tym samym „zawłaszcza“ część rynku, narażając spółkę na utratę korzyści uzyskanych przez nią w zakresie własnej działalności.
W razie naruszenia zakazu konkurencji, o którym mowa w kodeksie spółek handlowych, spółka może domagać się od nielojalnego członka zarządu odszkodowania.
Podstawą żądania takiego odszkodowania są natomiast art. 293 i 483 k.s.h. Na odszkodowanie składa się w tym przypadku rzeczywista strata poniesiona przez spółkę (np. wynagrodzenie za czas pracy, który członek zarządu poświęcił spółce konkurencyjnej, a powinien był poświęcić swojej spółce) oraz utracone korzyści (np. utrata przez spółkę określonego kontraktu na rzecz spółki konkurencyjnej, jeżeli nastąpiła w wyniku działania nielojalnego członka zarządu, który „sprzedał“ kontrakt).
W tym miejscu warto jeszcze zwrócić uwagę na art.
209 i art. 377 k.s.h., które nakazują członkowi zarządu wstrzymać się od udziału w sprawach, dotyczą spółki, a z drugiej strony współmałżonka, krewnych i powinowatych do drugiego stopnia oraz osób, z którymi członek zarządu jest powiązany osobiście. Uznaje się bowiem, że w tego typu relacjach obiektywizm członka zarządu i możliwość wyważenia, co jest dobre dla spółki, a co dla jego bliskich czy krewnych, jest znacząco zachwiana. Naruszenie tego przepisu również może narazić członka na odpowiedzialność odszkodowawczą z art. 293 i 483 k.s.h.