Europejski Paszport Sądowy

Tytuł egzekucyjny wydany w jednym z państw Unii Europejskiej, opatrzony w zaświadczeniem europejskiego tytułu egzekucyjnego (ETE), podlega uznaniu i wykonaniu w każdym innym państwie członkowskim bez potrzeby wszczynania jakichkolwiek postępowań pośrednich w państwie członkowskim Unii Europejskiej wykonania tytułu egzekucyjnego. Instytucję tą reguluje rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej nr 805/2004 z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie utworzenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych. ETE umożliwia swobodny przepływ orzeczeń, ugód i dokumentów urzędowych na obszarze wszystkich państw członkowskich (za wyjątkiem Danii), eliminując konieczność prowadzenia postępowania o stwierdzenie wykonalności orzeczenia w państwie wykonania, dlatego nazywany jest „europejskim paszportem sądowym”. Cała procedura nadania orzeczeniu europejskiego tytułu egzekucyjnego prowadzona jest przez sąd państwa członkowskiego, z którego pochodzi orzeczenie. Europejski tytuł wykonawczy jest możliwy do uzyskania jedynie w przypadku roszczeń bezspornych i pod warunkiem spełnienia określonych wymogów. Orzeczenie, ugoda sądowa lub inny dokument urzędowy, który ma zostać opatrzony ETE, musi dotyczyć bezspornego roszczenia pieniężnego w sprawie cywilnej lub handlowej. ETE nie znajdzie więc zastosowania w sprawach podatkowych, sprawach z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych czy sprawach administracyjnych, tj. generalnie w tych sprawach, w których stronami nie są podmioty prywatne. Bezsporność roszczenia oznacza, że dłużnik wyraźnie zgodził się co do roszczenia poprzez uznanie lub w drodze ugody zatwierdzonej przez sąd lub też nie wniósł sprzeciwu przeciwko temu roszczeniu w toku postępowania. Aby orzeczenie, ugoda sądowa lub inny dokument urzędowy mogły uzyskać zaświadczenie ETE, muszą być spełnione minimalne standardy proceduralne określone w rozporządzeniu 805/2004, które dotyczą przede wszystkim doręczeń oraz należytego informowania dłużnika co do podniesionego roszczenia i co do wymagań procesowych, jakie muszą być spełnione, aby zakwestionować roszczenie. Standardy te nakazują przede wszystkim aby orzeczenie, ugoda sądowa lub inny dokument urzędowy były wykonalne w państwie wydania ETE, tj. aby na ich podstawie można było wszcząć natychmiastową egzekucję. Będą to więc obok prawomocnych orzeczeń sądowych także orzeczenia nieprawomocne lecz zaopatrzone w rygor natychmiastowej wykonalności z urzędu (np. wyrok zaoczny, wyrok z uznania, ugoda zawarta przed sądem lub przez sąd zatwierdzona) oraz wykonalne (np. nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydany na podstawie weksla, czeku warrantu, orzeczenie sądu drugiej instancji). Chodzi więc tutaj o sprawy prawomocnie osądzone lub takie orzeczenia, które zostały wydane na podstawie okoliczności uznanych przez przepisy prawa za „przekonujące” na tyle, aby na ich podstawie nadać orzeczeniu sądowemu natychmiastową wykonalność, mimo że same okoliczności mogą być kwestionowane w drodze zaskarżenia. Jeżeli zaś chodzi o dokumenty urzędowe, natychmiast wykonalne, to w praktyce należą do nich akty notarialne, w których dłużnik poddał się egzekucji, tj. akty określone w art. 777 § 1 pkt 4, 5 i 6 k.p.c. Nie jest natomiast możliwe wydania ETE w stosunku do bankowego tytułu egzekucyjnego, który choć jest dokumentem urzędowym to jednak nie spełniającym minimalnych standardów wymaganych przez rozporządzenie 805/2004. Spełnienie przesłanek wydania ETE nie wymusza na wierzycielu konieczności korzystania z procedury uzyskania tytułu egzekucyjnego na podstawie rozporządzenia nr 805/2004. Wierzyciel może podjąć kroki zmierzające do uzyskania stwierdzenia wykonalności orzeczenia w państwie członkowskim, w którym dochodzi jego wykonania stosując procedurę ustanowioną w rozporządzeniu (WE) nr 44/2001. Jest to jednak droga mniej efektywna i droższa. Europejski tytuł egzekucyjny wydawany jest na wniosek wierzyciela złożony do sądu, który wydał orzeczenie lub do właściwego organu, w którym sporządzono dokument. ETE obejmuje nie tylko kwotę roszczenia głównego, lecz również kwotę zasądzoną tytułem zwrotu kosztów procesu. W celu wykonania orzeczenia, dokumentu urzędowego lub ugody sądowej opatrzonych zaświadczeniem ETE, wierzyciel musi zwrócić się o wykonanie do właściwego sądu lub organu w państwie członkowskim wykonania. Wśród dokumentów, które musi przedstawić nie może zabraknąć odpisu orzeczenia, dokumentu urzędowego lub ugody sądowej oraz odpisu zaświadczenia ETE spełniających warunki niezbędne dla stwierdzenia ich autentyczności, a w razie potrzeby tłumaczenia wyżej wymienionych dokumentów na język urzędowy państwa członkowskiego wykonania. Jak wskazano na wstępie podstawowym celem rozporządzenia 805/2004 jest zniesienie wymogu istnienia postępować pośrednich dla uznania i wykonania orzeczenia, ugody czy dokumentu urzędowego między państwami członkowskimi UE. Rozporządzenie nie daje jednak jednoznacznej odpowiedzi czy orzeczenia, ugody oraz dokumenty urzędowe opatrzone ETE są (automatycznie) tytułami wykonawczymi, a więc dla ich wykonania nie jest wymagane uzyskanie klauzuli wykonalności przez sąd państwa wykonania. Na gruncie polskich przepisów wątpliwości te zostały rozstrzygnięte nowelizacją Kodeksu postępowania cywilnego z dnia 17 lutego 2006 r. (Dz.U.2006.66.466), która nakazuje zaopatrzyć ETE w klauzulę wykonalności przez właściwy sąd polski. W Polsce procedura wykonania ETE składa się więc z dwóch etapów: uzyskania klauzuli wykonalności od właściwego sądu powszechnego oraz złożenia wniosku do komornika (art. 11531 i nast. k.p.c.). Podobne rozwiązanie przyjęła Austria w swoich przepisach zaprojektowanych w celu wprowadzenia rozporządzenia, natomiast Niemcy zrezygnowały z nadawania klauzuli tego rodzaju tytułom, a więc wykonanie ETE jest możliwe bezpośrednio przez jego złożenie do odpowiednich organów egzekucyjnych. Jeżeli dłużnik zakwestionuje orzeczenie, ugodę sądową lub dokument urzędowy, któremu nadano zaświadczenie ETE lub złożył wniosek o sprostowanie lub uchylenie zaświadczenia ETE, właściwy sąd lub organ w państwie członkowskim wykonania może na wniosek dłużnika ograniczyć postępowanie egzekucyjne do środków zabezpieczających, uzależnić wykonanie od złożenia takiego zabezpieczenia, jakie określi, lub w wyjątkowych okolicznościach zawiesić postępowanie egzekucyjne. Dłużnik, wobec którego zastosowana została procedura ETE pozbawiony jest możliwości zaprzeczenia istnieniu długu oraz podnoszenia zarzutów dotyczących samego nadania orzeczeniu zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego. Może podnosić jedynie zarzuty formalne, do których należy wniosek o uchylenie ETE kierowany do sądu kraju, w którym orzeczenie zapadło ze względu na oczywistą bezzasadność jego wydania lub wniosek kierowany do sądu w kraju wykonania orzeczenia, któremu nadano zaświadczenie ETE o odmowę wykonania na skutek kolizji z wcześniejszym orzeczeniem (wydanym na tej samej podstawie i wobec tych samych stron). W Polsce, gdzie istnieje dodatkowy wymóg uzyskania klauzuli wykonalności dla ETE, możliwe jest również kwestionowanie prawidłowości nadania tej klauzuli przez sąd polski w drodze zażalenia na postanowienie sądu o nadaniu klauzuli wykonalności, co sprowadza się do wykazania, że sąd nadał klauzulę z naruszeniem przepisów procesowych (formalnych). Dodatkowo na gruncie prawa polskiego wierzyciel może podnieść zarzuty merytoryczne przeciwko wykonaniu europejskiego tytułu egzekucyjnego w tzw. powództwie przeciwegzekucyjnym (na podstawie art. 840 i następnych k.p.c.), np. uzasadniając w takim powództwie, że egzekwowane świadczenie zostało już przez dłużnika spełnione.