Źródło: Gazeta Prawna Data: 21 kwietnia 2009 r. SĄD NAJWYŻSZY o bankowym tytule egzekucyjnym TEZA: Bank nie jest uprawniony do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego przeciwko osobie, która bezpośrednio z bankiem dokonała czynności bankowej, po śmierci tej osoby. STAN FAKTYCZNY: Zmarły dłużnik banku zawarł z bankiem umowę kredytową i przed śmiercią nie wykonał obciążającego go zobowiązania kredytowego. Bank wystawił bankowy tytuł egzekucyjny (b.t.e.), w którym wymienił zmarłego kredytobiorcę jako dłużnika i wnosił o nadanie temu tytułowi klauzuli wykonalności z zaznaczeniem przejścia obowiązku świadczenia na inne osoby, tj. trzech spadkobierców kredytobiorcy. Sąd rejonowy oddalił wniosek banku i stwierdził, że w świetle przepisów art. 96-97 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. -Prawo bankowe (t.j. Dz. U. z 2002 r., nr 72, poz. 665 ze zm. dalej prawo bankowe) nie jest dopuszczalne wystawienie b.t.e. po śmierci dłużnika banku, który zawarł z bankiem umowę kredytu. Rozpoznając zażalenie banku, sąd okręgowy przedstawił Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne: czy na podstawie art. 98 ust. 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 roku – Prawo bankowe bank uprawniony jest do wystawienia po śmierci osoby, która bezpośrednio z bankiem dokonywała czynności bankowej, bankowego tytułu egzekucyjnego, z wymienieniem w jego treści jako dłużnika wyłącznie ww. osoby. UZASADNIENIE: Sąd Najwyższy stwierdził, że przepisy postępowania cywilnego nie przewidują kategorii tytułów egzekucyjnych, które mogłyby być wystawiane przeciwko podmiotom nieistniejącym, niemającym zdolności prawnej. Reguła ta ma zastosowanie także do tzw. pozasądowych tytułów egzekucyjnych (art. 777 k.p.c.). Nie ma znaczenia, że inicjatywa wystawienia b.t.e. należy tylko do banku jako wierzyciela. Przewidziane w art. 96 prawa bankowego wymogi formalne b.t.e. w sposób zasadniczy determinują funkcje tego tytułu. Służy on stwierdzeniu stanu wymagalności roszczenia wobec dłużnika, stwierdzeniu braku dowolnego wykonania zobowiązania i wreszcie – stwierdzeniu rozpoczęcia uproszczonego sposobu dochodzenia przez bank roszczenia. Wystawienie b.t.e pozostaje zatem funkcjonalnie powiązane zawsze z sytuacją prawną aktualnego i istniejącego dłużnika w chwili wystawienia tytułu. Po śmierci dłużnika wystawienie b.t.e. przeciwko niemu traci swój zasadniczy cel prawny. W konsekwencji bank nie jest uprawniony do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego przeciwko osobie, która bezpośrednio z bankiem dokonała czynności bankowej, po śmierci tej osoby. Wykluczenie dopuszczalności wystawienia b.t.e. po śmierci dłużnika banku przeciwko temu dłużnikowi tworzy pytanie o prawne konsekwencje takiego stanowiska dla praktyki bankowej. Pojawia się kolejna kwestia: czy bank po śmierci dłużnika nie mógłby w wystawionym b.t.e. ujawnić spadkobiercę (spadkobierców) tego dłużnika i następnie złożyć wniosek o nadanie przeciwko temu spadkobiercy (spadkobiercom) klauzuli wykonalności. Zdaniem SN – przepisy art. 96-98 prawa bankowego uzasadniają możliwość przyjęcia takiej interpretacji. W orzecznictwie SN przyjęto, że oświadczenie egzekucyjne, przewidziane w art. 97 prawa bankowego, należy zaliczyć do grupy czynności, które podobnie jak umowa o jurysdykcję, umowa o właściwość sądu, zapis na sąd polubowny, dokonywane są przez strony określonego stosunku materialno-prawnego przed wszczęciem między tymi stronami postępowania w sprawie i mają następnie w sposób zasadniczy wpływać na to postępowanie. Wszystkie takie czynności, niezależnie od ich zróżnicowanego charakteru prawnego, wywierają skutki prawne także wobec następców prawnych. Następca prawny dłużnika banku, zarówno szczególny, jak i ogólny, wstępuje w prawa i obowiązki niemajątkowe dłużnika, ale także – w całą sytuację prawną poprzednika prawnego, wykreowaną m.in. złożeniem przez niego właściwego oświadczenia egzekucyjnego. Zdaniem SN – prawnej podstawy wystawienia b.t.e. przeciwko spadkobiercy zmarłego dłużnika poszukiwać należałby w przepisie ogólnym, poświęconym zasadom wystawienia takiego tytułu, jeżeli art. 98 ust. 2 prawa bankowego reguluje tylko kwestie nadawania klauzuli wykonalności istniejącemu b.t.e. przeciwko wymienionym w tym przepisie osobom. Podstawą prawną wystawienia przeciwko spadkobiercy zmarłego dłużnika mógłby być art. 96 ust. 2 prawa bankowego, w którym jako aktualnego dłużnika zobowiązanego do zapłaty można wskazać właśnie spadkobiercę. Przymiot spadkobiercy mógłby być następnie weryfikowany przez sąd w postępowaniu klauzulowym.* Uchwała Sądu Najwyższego z 16 stycznia 2009 r., sygn. akt III CZP 132/08 OPINIA DOROTA ŻUROWSKA radca prawny,Rachelski i Wspólnicy Kancelaria Prawnicza

Sąd Najwyższy, podejmując omawianą uchwałę, rozstrzygnął ostatecznie pojawiające się w doktrynie i praktyce wątpliwości i rozbieżności w zakresie uprawnień banków do wystawiania bankowych tytułów egzekucyjnych przeciwko spadkobiercom dłużników banków (kredytobiorcom). Wprawdzie już w uchwale SN z 7 stycznia 2004 r. (sygn. akt III CZP 98/2003) stwierdzono, że przepis art.98 ust. 2 prawa bankowego nie stanowi podstawy do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego przeciwko spadkobiercom dłużnika banku, jednak uchwała ta nie dawała odpowiedzi, czy możliwe jest wystawienie bankowego tytułu egzekucyjnego po śmierci dłużnika banku i wymienienie w jego treści tego dłużnika. To niedopowiedzenie skutkowało wypracowywaniem nowej praktyki w bankach, które wystawiały tytuł bankowy, w którym wymieniały zmarłego kredytodawcę jako dłużnika i wnosiły o nadanie temu tytułowi klauzuli wykonalności z zaznaczeniem przejścia obowiązku świadczenia na inne osoby, tj. spadkobierców. SN w uzasadnieniu do komentowanej uchwały wskazuje jednak, że przepisy art. 96-98 prawa bankowego nie dają podstaw do przyjęcia takiej praktyki za właściwą. Analiza przepisów prawa bankowego (w szczególności art. 96 ust. 2) wskazuje na konieczność wskazania przez bank w tytule egzekucyjnym aktualnego dłużnika banku zobowiązanego do zapłaty. Również przepisy postępowania cywilnego nie przewidują możliwości wystawiania tytułu egzekucyjnego przeciwko osobom nieistniejącym, nie mającym zdolności prawnej. Zdaniem SN wystawienie bankowego tytułu egzekucyjnego pozostaje ((8230)) funkcjonalnie powiązane zawsze z sytuacją prawną aktualnego i istniejącego dłużnika w chwili wystawienia tytułu.

 

 

Pełna wersja wiadomości prawno-gospodarczych – czytaj na gazetaprawna.pl

Chcemy, aby nasze artykuły były dla Ciebie interesujące i zawierały praktyczne informacje. Oddaj głos w naszej sondzie i zdradź nam, jakie tematy są dla Ciebie szczególnie ważne.