Stosunek pracy między stronami może być uregulowany winny sposób niż na podstawie umowy o pracę. Art. 2k.p. definiuje pracownika jako osobę zatrudnioną nie tylko na podstawie umowy o pracę, ale również powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.
Stosunek pracy na podstawie powołania nawiązuje się w przypadkach określonych w odrębnych przepisach (art. 68 par. 1 k.p.). Powołanie jako podstawa nawiązania stosunku pracy jest aktem, który wywiera podwójny skutek: powierza danej osobie stanowisko lub funkcję oraz nawiązuje stosunek pracy osoby powołanej z podmiotem powołującym. W razie zamiaru odwołania takiego pracownika pracodawca nie jest zobligowany do zachowania szczegółowej procedury oraz warunków formalnych, które występują przy umowie o pracę. Nadto w przypadku sporu sądowego pracownik może się domagać wyłącznie odszkodowania. Stosunek pracy na podstawie wyboru powstaje tylko wówczas, gdy z wyboru wynika obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracownika (art. 73 par. 1 k.p.). Charakterystyczną cechą stosunku pracy powstałego na podstawie wyboru jest z góry określony czas jego trwania. Rozwiązanie stosunku pracy następuje z chwilą wygaśnięcia mandatu (art. 73 par. 2 k.p.). Stosunek pracy na podstawie mianowania nawiązuje się w przypadkach określonych w odrębnych przepisach np. w ustawie z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (art. 76 k.p.). Kodeks pracy ma zastosowanie jedynie w sytuacjach, które nie zostały w nich uregulowane. Mianowanie jest aktem administracyjnym. Na podstawie mianowania powstają dwa rodzaje stosunków prawnych: służbowy stosunek pracy oraz stosunek służbowy o charakterze administracyjno-prawnym (dotyczący służb mundurowych policji, straży granicznej czy ABW). Stosunek pracy, którego podstawą jest mianowanie, ustaje na skutek porozumienia stron, upływu terminu wypowiedzenia, rozwiązania w trybie natychmiastowym bądź wygaśnięcia. Stosunek pracy pomiędzy spółdzielnią pracy a jej członkiem reguluje ustawa z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze, a w zakresie nieuregulowanym odmiennie tą ustawą stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu pracy (art. 77 k.p.).
