12 kwietnia 2024

Anna Domin

Czy można zbyć prawa autorskie?

Wizerunek jest cechą przydaną każdemu człowiekowi stanowiącą jego dobro osobiste na gruncie art. 23 Kodeksu cywilnego. Wizerunek jest też wartością […]

Wraz ze stworzeniem utworu automatycznie powstają także związane z nim prawa autorskie. Możliwość rozporządzania nimi zależy jednak od ich charakteru. Autorskie prawa osobiste chroniące więź autora z utworem nie podlegają zrzeczeniu się ani zbyciu.

Jeśli zaś chodzi o autorskie prawa majątkowe (prawa do korzystania z utworu i rozporządzania nim) – nie ma przeszkód co do swobodnego przenoszenia ich na osoby trzecie, zarówno poprzez czynności dokonywane między osobami żyjącymi ( inter vivos ) jak i na wypadek śmierci ( mortis causa ).
Oznacza to, że majątkowe prawa autorskie można przenosić za pomocą umów cywilnoprawnych a także można je dziedziczyć – na podstawie ustawy, testamentu czy też zapisu. Zasada powyższa jest wyrażona w art. 41 ust. 1 pkt 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: u.p.a.p.p.), zgodnie z którym jeżeli ustawa nie stanowi inaczej autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy.
Pochodny nabywca autorskich praw majątkowych może dalej przenosić je na inne osoby chyba że ustawa lub umowa stanowią inaczej. Należy przyjąć, iż takie uprawnienie przysługuje także licencjobiorcom. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na możliwość umownego ograniczenia lub wyłączenia swobody dalszego przenoszenia praw autorskich. W taki wypadku nabywca praw autorskich może stracić uprawnienie do ich dalszego przeniesienia.
Przy przenoszeniu praw autorskich na inne podmioty należy zawsze pamiętać o art. 41 ust. 2 u.p.a.p.p. zgodnie z którym umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu, zwana dalej „licencją”, obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione. Mówiąc najprościej pola eksploatacji odnoszą się do sposobów wykorzystania utworu. Nieokreślenie ich w umowie prowadzi do jej nieważności. Przy wymienianiu pól eksploatacji na potrzeby umowy prawnoautorskiej warto zrobić to w sposób możliwie precyzyjny, tak aby nie pozostawiać wątpliwości co do intencji stron. W doktrynie podkreśla się, że do spełnienia przesłanki wyraźnego wymienienia pól eksploatacji nie wystarczy użycie sformułowania „wszelkie znane pola eksploatacji”.
Warto również podkreślić, iż w myśl art. 41 ust. 4 umowa może dotyczyć tylko pól eksploatacji, które są znane w chwili jej zawarcia. Jeśli w przyszłości powstanie nowe pole eksploatacji, którego nie przewidywała umowa między stronami, a nabywca praw autorskich chciałby korzystać z utworu także na nowym polu, powinien on zawrzeć z autorem osobną umowę dotyczącą tego pola. Istnieje natomiast możliwość zobowiązania się za odrębnie ustalonym wynagrodzeniem do przeniesienia na kontrahenta praw autorskich na polach eksploatacji, które powstaną po momencie zawarcia umowy.
Nie ma natomiast przeszkód, aby przenieść prawa autorskie do dzieła przyszłego. Jak zważył Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 4 kwietnia 2001 r. (I ACa 72/01) dopuszczalna jest umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworów mających powstać w przyszłości, jeżeli tylko nie obejmuje ona całego przyszłego dorobku twórczego autora . Autor nie może zatem przenieść praw do całej swej przyszłej twórczości. Niemożliwe jest także przeniesienie praw do wszystkich przyszłych utworów danego rodzaju.