Dodatkowa ochrona pracowników przed wypowiedzeniem umowy o pracę. Czy pracodawca ma jeszcze wpływ na to kogo może zwolnić?

Ustawą z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 1667 z 2023) dokonano zmiany m.in. w ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2021 r., poz. 1805 ze zm.) dotyczącej spraw z zakresu prawa pracy.

W Rozdziale 2 Postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy, dotychczasowy art. 4772 § 2 kodeksu postępowania cywilnego otrzymał następujące nowe brzmienie: „Uznając wypowiedzenie umowy o pracę za bezskuteczne albo przywracając pracownika do pracy, sąd na wniosek pracownika nakłada w wyroku na pracodawcę obowiązek dalszego zatrudniania pracownika do czasu prawomocnego zakończenia postępowania”. Wzmocniona ochrona pracownika w tym przypadku polega na tym, że przepis w dotychczasowym brzmieniu mówił, że sąd pierwszej instancji, działając na wniosek pracownika, „może” w korzystnym dla pracownika wyroku nałożyć na pracodawcę obowiązek dalszego zatrudnienia pracownika do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Tymczasem nowe przepisy nie pozostawiają sądowi wyboru, gdyż stwierdzają, że sąd nakłada na pracodawcę obowiązek dalszego zatrudnienia pracownika, jeśli uznał wypowiedzenie umowy o pracę za bezskuteczne albo przywrócił pracownika do pracy, a pracownik, w trakcie postępowania przed sądem pierwszej instancji, wystąpił z wnioskiem o dalsze zatrudnienie do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.

Kolejnym nowym rozwiązaniem jest rozszerzenie uprawnień niektórych kategorii pracowników w kwestii zabezpieczenia roszczeń o uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy zgłaszanych w trakcie postępowania zabezpieczającego.

Chodzi o pracowników podlegających szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy zarówno w przypadku wypowiedzenia, jak i bez wypowiedzenia. Dotyczy to przede wszystkim pracowników w tzw. wieku przedemerytalnym, kobiet w ciąży, działaczy związkowych, ale także szeregu innych grup pracowników korzystających ze szczególnej ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy zarówno na podstawie ogólnych, jak i odrębnych przepisów. Katalog tych grup pracowniczych jest dość rozbudowany i można go liczyć w dziesiątkach.

Zgodnie z nowym art. 7555 § 1 kodeksu postępowania cywilnego w sprawach z zakresu prawa pracy, w których pracownik podlegający szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy zarówno z wypowiedzeniem, jak i bez wypowiedzenia, dochodzi roszczenia o uznanie wypowiedzenia stosunku pracy za bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy, sąd na wniosek uprawnionego pracownika na każdym etapie postępowania udzieli zabezpieczenia przez nakazanie dalszego zatrudnienia go przez pracodawcę do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.

Podstawą udzielenia zabezpieczenia jest jedynie uprawomocnienie roszczenia przez pracownika. Sąd może natomiast odmówić udzielenia zabezpieczenia wyłącznie w sytuacji, gdy roszczenie jest oczywiście bezzasadne. Pracodawca będzie mógł, co prawda, żądać uchylenia prawomocnego postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia, ale wyłącznie jeśli wykaże, że po udzieleniu zabezpieczenia zaistniały przesłanki, o których mowa w art. 52 § 1 kodeksu pracy (rozwiązanie umowy z winy pracownika). Można mieć wątpliwości, czy takie rozwiązanie, a zwłaszcza to, że na etapie postępowania zabezpieczającego sąd zobligowany jest do wydania orzeczenia, które w pewnym sensie zaspokaja roszczenia pracownika, jest zasadne. Istotą postępowania zabezpieczającego jest to, że nie powinno ono prowadzić do zaspokojenia roszczenia. Należy też pamiętać, że sprawy pracownicze, nawet jeśli dotyczą pracowników podlegających szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy zarówno z wypowiedzeniem, jak i bez wypowiedzenia, nie są zawsze „zero-jedynkowe” i nie zawsze ostateczne rozstrzygnięcie sądu jest dla takiego pracownika korzystne. Życie kreśli różne scenariusze, i nie da się tu stosować jednego rozwiązania dla wszystkich przypadków. Nie kwestionując konieczności zapewnienia określonym grupom pracowników należytej ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy zarówno z wypowiedzeniem, jak i bez wypowiedzenia, należy jednak zauważyć, że bezkrytyczne stosowanie ww. przepisów może mieć negatywny i demoralizujący wpływ na organizację pracy w zakładzie pracy.

 

Autor tekstu: Radca prawny Wojciech Ostrowski, radca prawny; członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie; ekspert od uwalniania się od toksycznych kredytów, doradca wielu spółek prawa handlowego w zakresie zagadnień korporacyjnych; doradca wielu polskich inwestorów dokonujących inwestycji na rynku kapitałowym.