Sankcja Kredytu Darmowego – co możesz zyskać?

Większość, posiadaczy kredytów, niezależnie czy są to kredyty indeksowane czy złotówkowe wie, co to są tzw. „kredyty frankowe” jak również słyszeli o tym, że frankowicze lawionowo wygrywają w sądach z bankami. Uwalniają się od toksycznych kredytów, a także odzyskują nadpłacone przez siebie pieniądze. Wszystko wskazuje na to, że już niedługo z podobną sytuacją będziemy mieli do czynienia w przypadku kredytów złotówkowych tzw. WIBOR-owych, z tym że w tym przypadku skala będzie o wiele większa, gdyż tych kredytów jest zdecydowanie więcej niż tzw. kredytów frankowych.

Jest jeszcze jedna kategoria kredytów, które mogą być skutecznie podważane. Mowa w tym przypadku o tzw. kredytach konsumenckich uregulowanych w ustawie z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim oraz o możliwości skorzystania z sankcji kredytu darmowego.

Sankcja kredyty darmowego, w obecnym kształcie jest instrumentem prawnych wprowadzonym do polskiego systemu prawnego ustawą z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim, co stanowiło implementację Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylenia dyrektywy Rady 87/102/EWG. Regulacje te dotyczą zarówno kredytów i pożyczek udzielanych przez banki, jak też umów zawieranych przez firmy pożyczkowe tzw. para – banki. Ustawa o kredycie konsumenckim, zgodnie z wymogami Dyrektywy Rady 93/13/EWF z dnia 5 kwietnia 1993 r., w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, nakłada na kredytodawcę (pożyczkodawcę) szereg obowiązków, które musi on spełnić zawierając z konsumentem umowę kredytu lub pożyczki. Praktyka wskazuje jednak, że firmy pożyczkowe, a także niektóre banki, dążąc do maksymalizacji swoich zysków z udzielanych kredytów lub pożyczek niejednokrotnie nie tylko nie umieszczały w zawieranych umowach wszystkich wymaganych przepisami prawa informacji, ale niejednokrotnie zamieszczały w umowach zapisy wprowadzające konsumenta w błąd. Sankcja kredyty darmowego jest w tym przypadku instytucją prawną, która ma zapobiegać takim sytuacjom i zniechęcać przedsiębiorców do stosowania takich niedozwolonych praktyk. Jeśli w Twojej umowie kredytu (pożyczki) znajdują się takie błędy lub nie zawarto w niej wszystkich wymaganych prawem informacji – możesz skorzystać z sankcji kredytu darmowego. W takiej sytuacji będziesz mógł, w przypadku kredytu aktywnego, obniżyć wysokość płaconych przez siebie rat (spłacając tylko kapitał kredytu, bez odsetek i prowizji), a w przypadku kredytu już spłaconego odzyskać zapłacone kredytodawcy odsetki i prowizje.

Należy pamiętać, że z sankcji kredyty darmowego może skorzystać kredytobiorca/pożyczkobiorca, który jest konsumentem.

Konsumentem, zgodnie definicja zawartą w art. 22¹ kodeksu cywilnego jest osoba fizyczna dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej (np. w tym przypadku polegającej na zawarciu umowy kredytu) niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Z sankcji kredytu darmowego może zatem skorzystać wyłącznie osoba fizyczna, która zawarła umowę o kredyt konsumencki. Ogólnie mówiąc kredyty konsumencki to kredyty/pożyczka udzielany konsumentowi przez kredytodawcę będącym przedsiębiorcą na cele prywatne tj. niezwiązane z prowadzeniem indywidualnej działalności gospodarczej albo zawodowej, którego wysokość, co do zasady nie przekracza 255.550 złotych albo równowartości tej kwoty w walucie obcej (np. CHF, EUR czy USD). Przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się także umowę o kredyt niezabezpieczonych hipoteką, który jest przeznaczony na remont domu albo lokalu mieszkalnego, w tym w wysokości większej niż określona powyżej. Katalog rodzajów umów uważanych za umowy o kredyty konsumencki zawarty jest w art.3 ust. 2 ustawy o kredycie konsumenckim. Z sankcji kredytu darmowego można skorzystać w przypadku, gdy kredytodawca/pożyczkodawca naruszył przynajmniej jeden z przepisów wskazanych w art. 45 ust.1 ustawy o kredycie konsumenckim, a w przypadku kredytów już spłaconych, dodatkowo nie upłynął rok od dnia wykonania umowy.

Z instytucji tej może zatem skorzystać nie tylko konsument, który ma aktywny kredyt, ale również konsument, który swój kredyt już spłaci. Jeśli zatem jesteś zainteresowany obniżeniem płaconych rat lub odzyskaniem zapłaconych już odsetek oraz prowizji to pierwszą czynnością powinno być przeanalizowanie zawartej przez Ciebie umowy.

Najlepiej jeśli w Twoim imieniu zrobi to profesjonalna kancelaria prawna posiadająca doświadczenie w prowadzeniu spraw przeciwko bankom. Przesłanki do skorzystanie przez Ciebie z sankcji kredytu darmowego zostały dokładnie określone w powołanym wcześniej art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim. Jeśli okaże się, że analiza Twojej umowy wykaże, że zawiera ona chociaż jedno z naruszeń o którym mowa w/w przepisie, będziesz mógł skorzystać z sankcji kredytu darmowego. Ogólnie mówiąc będziesz mógł skorzystać z w/w sankcji, jeśli Twoja umowa:

• nie została zawarta w formie pisemnej, chyba że odrębne przepisy dopuszczają inną formę szczególna np. zawarcie umowy na odległość,
• nie zawiera niektórych istotnych danych takich jak: imienia i nazwiska, adresu konsumenta oraz imienia, nazwiska (nazwy) oraz adresu (siedziby) kredytodawcy i pośrednika kredytowego,
• nie wskazuje rodzaju udzielonego kredytu lub nie określa czasu obowiązywania umowy,
• nie określa całkowitej kwoty kredytu, terminu i sposobu wypłaty środków z kredytu, stopy oprocentowania kredyt, warunków, okresów i procedur zmiany stopy oprocentowania/ wskaźnika referencyjnego w trakcie obowiązywania umowy,
• nie wskazuje rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (tzw. RRSO) oraz całkowitej kwoty do zapłaty zobowiązania konsumenta w dniu zawarcia umowy,
• nie określa zasad i terminu spłat kredytu, w tym kolejności zaliczania spłacanych rat kredytu na poczet wymagalnych zobowiązań,
• nie zawiera informacji o innych tzw. okołokredytowych kosztach ponoszonych przez konsumenta w związku z zawarciem umowy np. dodatkowych prowizji, marż, opłat za prowadzenie rachunku, opłat za wcześniejszą spłatę, ubezpieczeń;
• nie określa wysokości rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, oraz warunków jej zmiany oraz ewentualnych innych dodatkowych opłat z tytułu zaległości w spłacie kredytu (np. opłata ze wezwania);
• nie zawiera informacji o sposobach zabezpieczenia kredytu i ubezpieczenia spłaty kredytu, kosztach z tym związanych, jeśli umowa przewiduje takie zabezpieczenia lub ubezpieczenie;
• nie zawiera informacji odnośnie terminu, sposobu i skutkach odstąpienia przez konsumenta od umowy oraz informacji o obowiązku zwrotu przez konsumenta wypłaconego mu przez kredytodawcę kredytu oraz należnych w stosunku dziennym odsetek;
• nie zawiera informacji o prawie konsumenta do wcześniejszej spłaty kredytu oraz nie określa procedur związanych ze spłatą kredytu przed terminem;
• nie zawiera informacji o opłatach z tytułu zaległości w spłatach, a także odsetkach za opóźnienie przekraczających kwotę, wskazanych w przepisach kodeksu cywilnego, odsetek maksymalnych za opóźnienie;
• określa pozakodeksowe koszty związane z udzieleniem kredytu w kwocie wyższej niż przewidują to przepisy prawa;
• w przypadku umowy o kredyt w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym umowa powinna dodatkowo zawierać informację o limicie kredytowym oraz całkowitym koszcie kredytu.

Jeżeli Twoja umowa zawiera chociaż jedną ze wskazanych nieprawidłowości i chcesz uzyskać korzyści zapewniane przez instytucję sankcji kredytu darmowego musisz złożyć kredytodawcy na piśmie oświadczenie o skorzystaniu z tego prawa.

Należy pamiętać, że to na Tobie ciąży obowiązek wykazania, że Twoja umowa zawiera w/w nieprawidłowości. Dlatego też w oświadczeniu należy dokładnie wskazać okoliczności, które w Twojej ocenie uzasadniają skorzystanie z tej sankcji. Ułatwi to ewentualne, późniejsze dochodzenie przez konsumenta swoich praw przed sądem w sytuacji gdyby kredytodawca nie uwzględnił jego żądania.

Nie trzeba chyba nikogo przekonywać, jak cenna w takich przypadkach może być uprzednia konsultacja stanu umowy z doświadczonym prawnikiem a najlepiej powierzenie przygotowanie takiego oświadczenia profesjonalnej kancelarii.

Co daje Ci skorzystanie z sankcji kredytu darmowego? To już zależy od tego czy Twój kredyt jest aktywny (tzn. umowa obowiązuje a Ty cały czas spłacasz kredyt ), czy też umowa została już zakończona (kredyt spłacony). W pierwszym przypadku, Twój kredyt po złożeniu oświadczenia o skorzystaniu z sankcji co prawda nadal obowiązuje, ale spłacasz kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy (czyli tylko kapitał) w terminach i na zasadach określonych w umowie.

Jeśli umowa nie określa terminów i zasad spłaty kredytu, konsument zwraca kredyt w równych, płatnych miesięcznie, od dnia zawarcia umowy. Jeśli zaś Twój kredyt został już spłacony (wykonany w całości) możesz żądać od kredytodawcy zwrotu nadpłaconych środków obejmujących m.in. zapłacone przez Ciebie odsetki, prowizje i inne opłaty okołokredytowe. Tu jednak musisz się spieszyć, gdyż w przypadku kredytu spłaconego możesz złożyć oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego jedynie w ciągu roku od dnia wykonania umowy tj. od chwili całkowitej spłaty zobowiązań wynikających z zawartej umowy. Przegapienie tego terminu oznacza, że nie skorzystasz z tego uprawnienia.

Generalnie więc skorzystanie z sankcji kredytu darmowego oznacza dla Ciebie albo zaoszczędzenie na odsetkach i innych kosztach kredytu jakie musiałbyś zapłacić gdyby umowa była zgodna z prawem albo odzyskanie część tego, co już zapłaciłeś właśnie dlatego, że Twoja umowa była niezgodna z prawem. Należy jednak pamiętać, że złożenie takiego oświadczenia nie gwarantuje, że od razu odzyskasz swoje pieniądze. Z praktyki wiadomo, że banki czy też instytucje pożyczkowe w zdecydowanej większości przypadków kwestionują podniesione w tych oświadczeniach argumenty. Mają do tego pełne prawo. Wtedy konsumentowi pozostaje już tylko droga sądowa, wytoczenie powództwa przeciwko kredytodawcy a następnie udowodnienie, że doszło do naruszenie przepisów prawa, a także wskazanie na czym ono polegało. Poprzestanie tylko na złożeniu oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego w sytuacji, gdy kredytodawca zakwestionował nasze oświadczenie i ograniczenie się do spłaty jedynie rat kapitałowych bez odsetek należy uznać za wielce ryzykowne, bo wtedy to kredytodawca pozwie nas o zapłatę pełnej kwoty kredytu.

Trudno jest dziś jednoznacznie ocenić jaka jest skala tego problemu i w jakim kierunku będzie to szło. Nie ulega jednak wątpliwości, że jeśli banki lub instytucje pożyczkowe udzielając kredytów czy pożyczek nie przestrzegały obowiązujących w tym zakresie przepisów to powinny w pełnym zakresie ponieść konsekwencje swojego bezprawnego działania. Widać to dokładnie na przykładzie tzw. kredytów frankowych, gdzie zarówno orzecznictwo TSUE, jak i zdecydowana większość sądów polskich stoi na straży ochrony konsumentów. Należy jednak pamiętać, że pobieżne przejrzenie umowy kredytu przez samego tylko kredytobiorcę nie zagwarantuje mu sukcesu w starciu z bankiem. Dlatego warto jest przed podjęciem decyzji powierzyć analizę Państwa umowy profesjonalnej kancelarii, która przeanalizuje umowę pod kątem jej zgodności z obowiązującymi przepisami, przygotuje stosowne dokumenty, a w razie konieczności poprowadzi Państwa sprawę przed sądem. 

Radca prawny Wojciech Ostrowski