Teza: W sprawie o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego można powołać nową podstawę powództwa, składając oświadczenie o potrąceniu z wierzytelności.
STAN FAKTYCZNY: Dwa wyroki sądów: okręgowego i apelacyjnego zobowiązywały powódkę do zapłaty kwoty 158 465,64 zł z ustawowymi odsetkami. Powódka wnosiła o pozbawienie wykonalności tych wyroków. Twierdziła, że egzekwowana wierzytelność wygasła, bo w pozwie zostało zgłoszone potrącenie wierzytelności wzajemnej w wyższej wysokości. W sprawie wzajemnej wierzytelności został wydany nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym. Od nakazu został wniesiony sprzeciw i dlatego utracił on moc, a powództwo zostało oddalone prawomocnym wyrokiem. W toku procesu powódka złożyła dwukrotnie w pismach procesowych oświadczenie o potrąceniu kolejnych wierzytelności wzajemnych. Sąd okręgowy uznał, że potrącenie jest skuteczne, ponieważ egzekwowanych wierzytelności nie mogła potrącić wcześniej, skoro powstały dopiero w toku procesu o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego. Od wyroku sądu okręgowego odwołała się pozwana. Sąd apelacyjny odroczył rozpoznanie sprawy i przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne. Dotyczyło ono wykładni art. 843 par. 3 kodeksu postępowania cywilnego, w sytuacji gdy powód w procesie opozycyjnym występuje z zarzutem potrącenia innej wierzytelności, która powstała już po wytoczeniu powództwa opozycyjnego, a wiąże się to z bezskutecznością oświadczenia o potrąceniu, jakie zostało ujęte w pozwie. Uzasadniając zagadnienie prawne skierowane do SN, sąd apelacyjny uznał, że zgłoszenie przez powódkę kolejnych wierzytelności do potrącenia stanowi przytoczenie nowej podstawy powództwa opozycyjnego i prowadzi do przedmiotowej zmiany pierwotnego powództwa. Z kolei Sąd Najwyższy, rozpoznając zagadnienie prawne, zwrócił uwagę na to, że oświadczenie woli o potrąceniu wzajemnej wierzytelności powódka może złożyć pozwanej zarówno poza procesem, jak i w pozwie, w którym domaga się pozbawienia wykonalności tytuły wykonawczego. Zdaniem Sądu Najwyższego oparcie powództwa przeciwegzekucyjnego na fakcie wygaśnięcia wierzytelności wskutek potrącenia jest możliwe także wówczas, gdy warunki do złożenia oświadczenia o potrąceniu powstały już przed zamknięciem rozprawy. Natomiast w tej sprawie powód złożył oświadczenie dopiero po tej chwili. SN wyraził pogląd, że dopuszczalne było powołanie nowej podstawy powództwa polegającej na złożeniu oświadczenia o potrąceniu z wierzytelnością egzekwowaną wierzytelności wzajemnej, która powstała dopiero w toku procesu. Sygn. akt III CZP 91/10
***
Nowy zarzut będzie skuteczny, gdy nie można było podnieść go wcześniej (komentarz mec. Rachelskiego).
Sąd Najwyższy potwierdził, iż podstawę powództwa opozycyjnego może stanowić zdarzenie polegające na umorzeniu egzekwowanej wierzytelności na skutek potrącenia, które nastąpiło po zamknięciu rozprawy, gdy warunki do złożenia oświadczenia o potrąceniu powstały już przed zamknięciem rozprawy. Uznał za dopuszczalne w sprawie o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności na podstawie art. 840 p 1 pkt 2 k.p.c., powołanie nowej podstawy powództwa opozycyjnego, polegającej na złożeniu oświadczenia o potrąceniu z wierzytelnością egzekwowaną powstałej dopiero w toku procesu wierzytelności wzajemnej, gdy pierwotny zarzut potrącenia, zgłoszony w pozwie, okazał się bezskuteczny. Aby skutecznie zgłosić nowy zarzut już po wniesieniu pozwu opozycyjnego, powód musi wykazać, iż nie mógł go podnieść wcześniej, gdyż zarzut nie istniał w chwili wniesienia pozwu lub powód o nim nie wiedział.