Źródło: Gazeta Prawna Data: 23 czerwca 2009 r. Autor: Teresa Siudem
SĄD NAJWYŻSZY o roszczeniach poszkodowanego w wypadku komunikacyjnym TEZA: Pod rządem art. 4421 par. 3 kodeksu cywilnego powód dochodzący naprawienia szkody na osobie może mieć interes prawny w ustaleniu odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości. STAN FAKTYCZNY: W wyroku sądu rejonowego zasądzono na rzecz powódki Małgorzaty K. zadośćuczynienie za doznaną krzywdę w wyniku wypadku komunikacyjnego oraz ustalono odpowiedzialność pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości w związku z doznanymi przez powódkę obrażeniami ciała i rozstrojem zdrowia. W apelacji pozwany Powszechny Zakład Ubezpieczeń w W. kwestionował jedynie ustalenie odpowiedzialności na przyszłość, wskazując, że przy obowiązywaniu art. 4421 k.c. powódka nie ma interesu prawnego w uzyskaniu takiego orzeczenia. Sąd okręgowy, rozpatrując apelację, przedstawił Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne: czy po uchyleniu art. 442 k.c. i dodaniu art. 4421 k.c. ustawą z 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2007 r. nr 80, poz. 538) powód dochodzący naprawienia szkody wynikłej z uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia (szkody na osobie) ma interes prawny w domaganiu się ustalenia odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości z tego samego zdarzenia. UZASADNIENIE: Sąd Najwyższy zauważył, że zagadnienie przedstawione przez sąd okręgowy zawiera dwie różne kwestie. W płaszczyźnie ogólnej wyraża się w pytaniu o aktualność stanowiska wyrażonego przez SN w uchwale składu siedmiu sędziów z 17 kwietnia 1970 r., III PZP 34/69, mającej moc zasady prawnej (OSNCP 1970, nr 12, poz. 217). W warstwie szczegółowej zdaje się natomiast odnosić do okoliczności konkretnej sprawy i możliwości przyjęcia, że powódka ma interes prawny w ustaleniu odpowiedzialności pozwanego Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń za szkody mogące powstać w przyszłości z wypadku komunikacyjnego, wktórym powódka brała udział. Odnosząc się do kwestii ogólnej – SN przypomniał, że przywoływana uchwała SN z 17 kwietnia 1970 r. w pkt 1 stanowiła, że w sprawie o naprawienie szkody wynikłej z uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia zasądzenie świadczenia odszkodowawczego nie wyłącza ustalenia w sentencji wyroku odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości z tego samego zdarzenia. Nie wszystkie szkody na osobie zawsze powstają jednocześnie ze zdarzeniem, które wywołało uszkodzenie ciała. Poszkodowany nie może zatem, występując z powództwem o świadczenie, określić wszystkich skutków danego zdarzenia, które jeszcze się nie ujawniły, ale których wystąpienie jest prawdopodobne. Wprowadzony do kodeksu cywilnego art. 4421 stanowi w par. 3, że w razie wyrządzenia szkody na osobie termin przedawnienia nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia. W odniesieniu do szkód na osobie nie działa już zasada, że przedawnienie roszczeń o naprawienie, szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym nie może nastąpić później niż po upływie dziesięciu lat od dnia wyrządzenia szkody (por. art. 4421 par. 1 k.c.). Wyeliminowane zostało więc niebezpieczeństwo upływu terminu przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody na osobie wcześniej niż szkoda ta się ujawniła. Z kolei wprowadzenie uregulowania, że bieg terminu przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody na osobie rozpoczyna się z chwilą dowiedzenia się przez poszkodowanego o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia, oznacza, że nie został ograniczony czas, w jakim może ujawnić się szkoda na osobie. Drugi czy kolejny proces odszkodowawczy może więc toczyć się nawet po dziesiątkach lat od wystąpienia zdarzenia wyrządzającego szkodę. Trudności dowodowe z biegiem lat narastają, a przesądzenie w sentencji wyroku zasądzającego świadczenie odszkodowawcze o odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości, zwalnia powoda (poszkodowanego) z obowiązku udowodnienia istnienia wszystkich przesłanek odpowiedzialności podmiotu, na którym taka odpowiedzialność już ciąży. Z tych względów Sąd Najwyższy przyjął, że uchwała SN z 17 kwietnia 1970 r., III CZP 34/69, mająca moc zasady prawnej zachowała aktualność. Sąd Najwyższy podkreślił jednak, że ocena, czy powód ma interes prawny w ustaleniu odpowiedzialności pozwanego za szkody na osobie mogące powstać wprzyszłości z danego zdarzenia, może zostać dokonana jedynie z uwzględnieniem okoliczności konkretnej sprawy.* Uchwała Sądu Najwyższego z 24 lutego 2009 r., sygn. akt III CZP 2/09 OPINIA: DOROTA ŻUROWSKA, radca prawny Kancelaria Prawna Rachelski i Wspólnicy Sąd Najwyższy przyjął, że pod rządami art. 4421par. 3kodeksu cywilnego powód dochodzący naprawienia szkody na osobie może mieć interes prawny wustaleniu odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości. Wobec powyższego poszkodowany, który ma interes prawny wustaleniu odpowiedzialności pozwanego za szkody na osobie mogące powstać w przyszłości, również waktualnym stanie prawnym może wnosić nie tylko ozadośćuczynienie za doznaną krzywdę, ale także o ustalenie odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości w związku z doznanymi obrażeniami ciała irozstrojem zdrowia. Podejmując uchwałę owskazanej powyżej treści, SN tym samym zachował dotychczasową linię orzecznictwa. Kwestia ta bowiem była już przedmiotem rozważań SN (w uchwale siedmiu sędziów z 17 kwietnia 1970 r. III PZP 34/69). Nowelizacja k.c. z2007 r. wprowadziła art. 4421 par. 3 kodeksu cywilnego, według którego przyjęto odmienny sposób liczenia początku biegu przedawnienia roszczeń odszkodowawczych wrazie wyrządzenia szkody na osobie czynem niedozwolonym, aprzez to wyeliminowano niebezpieczeństwo upływu terminu przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody na osobie wcześniej, niż ta szkoda się ujawniła. Mimo tej zmiany SN uznał w komentowanym orzeczeniu, że zasadne jest (po spełnieniu odpowiednich przesłanek) orzeczenie w sentencji wyroku o zadośćuczynieniu za wyrządzoną szkodę oraz o odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości. Zasada prawna wyrażona wuchwale 17 kwietnia 1970 r. (III PZP 34/69) zachowała więc aktualność, co sprzyja stabilizacji prawa.
Pełna wersja wiadomości prawno-gospodarczych – czytaj na gazetaprawna.pl
Chcemy, aby nasze artykuły były dla Ciebie interesujące i zawierały praktyczne informacje. Oddaj głos w naszej sondzie i zdradź nam, jakie tematy są dla Ciebie szczególnie ważne.