Źródło: Gazeta Finansowa Data: 6 marca 2009 r. Autor: Czesław Więczykowski Z Urszulą Młynarczyk, radcą prawnym w Rachelski i Wspólnicy Kancelaria Prawnicza, rozmawiał Czesław Więczykowski Wielu dostawców towarów lub usług nie otrzymuje terminowo należności od swoich odbiorców. W jaki sposób można poprawić płynność finansową i szybko odzyskać należności? Jednym z takich sposobów jest na pewno faktoring. Nie można go jednak utożsamiać jedynie z instrumentem finansowym, który służy skupowaniu wierzytelności w celu np. ich windykacji. W istocie jest to szybsza i wygodniejsza forma finansowania działalności gospodarczej, zapewniająca stały strumień środków finansowych. Tak wciąż myśli wielu przedsiębiorców. Na czym zatem polega specyfika tego narzędzia? Instytucja faktoringowa w odmienny sposób dokonuje oceny ryzyka transakcji niż banki, chociaż w praktyce faktoring jest swoistego rodzaju kredytowaniem działalności gospodarczej danego przedsiębiorcy. Z punktu widzenia faktora (instytucji faktoringowej) ryzyko transakcji umiejscowione jest w ocenie dłużnika wierzytelności a nie w ocenie zdolności finansowej dostawcy towarów i usług. Takie podejście do ryzyka oceny transakcji umożliwia zatem nie tylko rozwój już istniejących przedsiębiorców, którzy w danym momencie nie mają środków finansowych i którzy z punktu oceny ryzyka kredytowego dokonywanego przez banki nie mają szans na otrzymanie finansowania kredytem, ale także rozwój dopiero powstałych firm, które również ze względu na ryzyko nie są w sferze zainteresowania finansowaniem kredytami przez banki lub wręcz nie spełniają bardzo rygorystycznych wymagań stawianych przez banki w zakresie zdolności kredytowej oraz możliwości ustanowienia zabezpieczeń ryzyka udzielenia kredytu. Jak wygląda proces takiego alternatywnego finansowania działalności firmy? Finansowanie faktoringiem polega przede wszystkim na tym, że wierzytelności z majątku dostawcy towarów lub usług stwierdzone fakturami z odroczonym terminem płatności zostają przeniesione na firmę faktoringową, która niezwłocznie po otrzymaniu faktury stwierdzającej istnienie wierzytelności wypłaca środki finansowe. Oznacza to, że dostawca nie musi oczekiwać nierzadko 30, 60 lub 90 dni na zapłatę od odbiorcy. Tym samym dostawca zapewnia sobie stały strumień pieniądza, który umożliwia mu płynne zarządzanie przedsiębiorstwem bez względu na jego wielkość i rozmiar prowadzonej działalności gospodarczej. Jacy przedsiębiorcy mogą skorzystać z tej formy pozyskiwania środków na funkcjonowanie? Każdy przedsiębiorca, który uczestniczy w obrocie handlowym, posiada odbiorców swoich towarów i usług oraz rozlicza się z nimi na podstawie faktur z odroczonym terminem płatności może zapewnić sobie finansowanie faktoringiem. Warunkiem niezbędnym jednak do uzyskania finansowania faktoringiem jest stan faktyczny wierzytelności oraz termin ich wymagalności, który nie może być dłuższy w większości przypadków niż 120 dni. Wierzytelności muszą być bezsporne i nie mogą być obarczone wadami prawnymi uniemożliwiającymi ich dochodzenie przed sądem. Na co może liczyć faktorant? W ramach faktoringu klient otrzymuje szereg dodatkowych usług, takich jak: weryfikacja kontrahentów, kontrola płatności od kontrahentów, księgowanie płatności na kontach rozliczeniowych, raportowanie, monitorowanie dłużników po upływie terminu płatności, usługi windykacji miękkiej. Faktoring pomaga w skróceniu cyklu należności i pozwala poprawić i utrzymać płynność finansową. Korzyści wykorzystania faktoringu, jako outsourcingu usług to również racjonalizacja działalności – firma może skoncentrować się na podstawowej działalności, obniżenie kosztów administracyjnych, większe zdyscyplinowanie dłużników poprzez skrócenie cyklu rotacji należności, zmiana struktury kosztów – zwiększa się udział kosztów zmiennych a zmniejsza udział kosztów stałych. Poprawia się też jakość zarządzania należnościami Faktoring to według prawa polskiego umowa nienazwana, do której zastosowanie mają przepisy kodeksu cywilnego dotyczące przelewu wierzytelności. (efekt współpracy z faktorem i korzystania z jego know-how) Czy faktoring może służyć do finansowania pojedynczych transakcji, czy musi opierać się tylko na długofalowej współpracy? Zasadniczo faktoring nie polega na finansowaniu pojedynczych transakcji handlowych, chociaż zdarzają się przypadki, w których firma faktoringowa decyduje się na realizację takiej transakcji. Jednak należy zwrócić uwagę, że są to wyjątkowe przypadki poparte staranną analizą przedsiębiorców w niej uczestniczących. Czym kierować się przy wyborze firmy faktoringowej? Lepiej wybrać typowego faktora czy bank oferujący taką usługę? Zdecydowanie najlepiej jest korzystać z usług wyspecjalizowanej firmy faktoringowej. Firmy te posiadają bowiem narzędzie do obsługi wielu tysięcy faktur oraz systemy informatyczne pozwalające na szybką wymianę danych oraz informacji, jak również monitoring należności. Faktoring to nie tylko finansowanie, ale również zarządzanie należnościami dostawcy. Przedsiębiorcy korzystający z usług faktoringowych uzyskują nie tylko szybkie, w przeciwieństwie do kredytu bankowego, finansowanie swojej działalności, ale również szereg usług oferowanych, w tym monitoring należności od swoich kontrahentów. Szczególnie istotne znaczenie dla przedsiębiorców, którzy zdecydowali się skorzystać z tej formy finansowania mają: stały dopływ pieniądza, szybkość jego pozyskania oraz procedura oceny ryzyka firmy faktoringowej, umożliwiająca jego uzyskanie. Na czym polega ryzyko faktora? Ryzyko firmy faktoringowej oferującej finansowanie umiejscowione jest przede wszystkim w ocenie wypłacalności (odbiorcy) dłużnika przedsiębiorcy finansującego się faktoringiem. Taką procedurę oceny ryzyka umożliwia konstrukcja prawna faktoringu, który w swej istocie jest przeniesieniem (cesją) niewymagalnych wierzytelności przysługujących przedsiębiorcy od jego kontrahenta (dłużnika), zatem ryzyko finansowania należności zależy od oceny wypłacalności tego dłużnika. Przedsiębiorca uzyskuje tym samym w dużej części zapłatę za wierzytelności przed terminem płatności, wynikającym z faktury. W jakich sytuacjach warto wybrać faktoring pełny, a kiedy niepełny? Firmy faktoringowe oferują najczęściej dwa rodzaje faktoringu: faktoring z przejęciem ryzyka wypłacalności dłużnika oraz bez przejęcia ryzyka wypłacalności dłużnika. Najkorzystniejszą formą finansowania jest faktoring z przejęciem ryzyka wypłacalności dłużnika. Pozwala on bowiem dostawcy towarów i usług otrzymywać środki finansowe przed terminem zapłaty oraz przenieść ryzyko zapłaty wierzytelności na faktora. Najrzadziej występujący rodzaj faktoringu to faktoring tajny, który polega na tym, że dłużnicy wierzytelności nie są informowani o fakcie przeniesienia własności wierzytelności na faktora. Ponieważ w prawie polskim, jak dotąd faktoring nie doczekał się jeszcze szczegółowych unormowań prawnych, faktoring tajny, uznawany jest przez firmy faktoringowe za obarczony zbyt dużym ryzykiem prawnym, związanym z ewentualnym dochodzeniem roszczeń przez sądem. Wobec braku regulacji prawnych dotyczących faktoringu, jakie klauzule powinny znaleźć się w umowach podmiotów korzystających z tej formy finansowania? W związku z tym, że polskie przepisy nie regulują wprost, co powinno znaleźć się w umowach faktoringu, a więc treść takiej umowy może być dość elastyczna. Faktoring to według prawa polskiego umowa nienazwana, do której zastosowanie mają przepisy kodeksu cywilnego dotyczące przelewu wierzytelności. Faktoring jest instrumentem finansowym, który w swej konstrukcji zawiera nie tylko „czystą” cesję wierzytelności tj. przeniesienie wierzytelności z majątku przedsiębiorcy do majątku faktora. Do powyższego zastosowanie mają przepisy kodeksu cywilnego w szczególności art. 509, art. 516 kodeksu cywilnego. Każda transakcja jest transakcją indywidualną. W umowie winny znaleźć się zapisy dotyczące cesji wierzytelności zgodnie z kodeksem cywilnym. Należy jednak zwrócić uwagę, że każda transakcja, jako indywidualna, podlega negocjacjom, w trakcie których ustala się jej warunki. Pragnę podkreślić, że umowę faktoringową jak każdą umowę trzeba zawierać z należytą starannością i nie można też wykluczyć, że z uwagi na charakter transakcji mogą znaleźć się w niej dodatkowe warunki zabezpieczające interesy obu stron transakcji. Jakie skutki powoduje zawarcie umowy faktoringu dla dłużników przedsiębiorcy? Czy mogą oni sprzeciwić się przelewowi wierzytelności na inny podmiot? Dłużnik przedsiębiorcy, który dokonał cesji wierzytelności, po otrzymaniu zawiadomienia o dokonanej cesji na faktora winien dokonywać wpłat na rachunek wskazany w takim zawiadomieniu. Dla dłużnika ma to ten skutek, że zwolnienie z długu następuje tylko wówczas, gdy zaplata zostanie dokonana na rachunek „nowego” wierzyciela. W pozostałym zakresie dla dłużnika nic się nie zmienia gdyż w dalszym ciągu łączą go dotychczasowe stosunki z jego dostawcą. Faktor wchodzi na podstawie umowy faktoringu wyłącznie w prawo do otrzymania należności wynikającej z faktury. Dłużnik, co do zasady nie może sprzeciwić się przelewowi wierzytelności. W umowach handlowych odbiorcy mogą zastrzec, że przelew praw i obowiązków wynikających z umowy wymaga zgody drugiej strony w tym przypadku dłużnika. Wówczas dłużnik musi wyrazić zgodę na cesję wierzytelności. Instytucja faktoringowa w odmienny sposób dokonuje oceny ryzyka transakcji niż banki, chociaż w praktyce faktoring jest swoistego rodzaju kredytowaniem działalności gospodarczej danego przedsiębiorcy

Urszula Młynarczyk, radca prawny w kancelarii Rachelski i Wspólnicy. Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Wieloletni pracownik sektora bankowego. Radca prawny od 10 lat. Specjalizuje się w problematyce usług faktoringowych, obsłudze korporacyjnej firm a także prowadzi procesy związane w szczególności ze stosunkami pracy, prawem gospodarczym i nieruchomościami. Znawca problemów prawa bankowego, prawa pracy, jak również kontraktów menedżerskich.

Chcemy, aby nasze artykuły były dla Ciebie interesujące i zawierały praktyczne informacje. Oddaj głos w naszej sondzie i zdradź nam, jakie tematy są dla Ciebie szczególnie ważne.