Źródło:Gazeta Prawna Data: 27 stycznia 2009 r. Autor: Paweł Kowalski SN o odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa TEZA: Dopuszczalna jest droga sądowa w sprawie o odszkodowanie za szkodę poniesioną na skutek wydania przed 1 września 2004 r. decyzji administracyjnej, której nieważność została stwierdzona ostateczną decyzją administracyjną po tym dniu. STAN FAKTYCZNY: Strona powodowa dochodziła odszkodowania za szkodę wyrządzoną na skutek wydania 15 grudnia 1998 r. decyzji administracyjnej, której nieważność została stwierdzona ostateczną decyzją administracyjną 23 grudnia 2004 r. Uwzględniając wniosek strony pozwanej, sąd okręgowy odrzucił pozew na podstawie art. 199 par. 1 pkt 1 k.p.c. z powodu czasowej niedopuszczalności drogi sądowej. Sąd apelacyjny, rozpatrując zażalenie strony powodowej, przedstawił Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne: czy w świetle przepisów art. 2 pkt 2 i art. 5 ustawy z 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 162 poz. 1692) dopuszczalna jest droga sądowa w sprawie o zapłatę odszkodowania za szkodę powstałą wskutek wydania przed 1 września 2004 r. decyzji administracyjnej z naruszeniem przepisu art. 156 par. 1 k.p.a. w sytuacji, gdy decyzja stwierdzająca nieważność takiej decyzji została wydana po 1 września 2004 r. UZASADNIENIE: 1 września 2004 r. weszła w życie ustawa z 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (dalej ustawa nowelizacyjna), która dokonała istotnych zmian m.in. w zakresie odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa wynikającej z wydania wadliwych orzeczeń i decyzji administracyjnych. W wyniku tej nowelizacji, 1 września 2004 r. uchylony został art. 160 k.p.a., a odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone wydaniem nieważnej lub niezgodnej z prawem decyzji administracyjnej uregulowana została w art. 4171 par. 2 k.c. Od chwili wejścia w życie nowelizacji o odszkodowaniu należnym za szkodę wyrządzoną wydaniem takiej decyzji orzekają sądy powszechne, bez konieczności uprzedniego wyczerpania przez poszkodowanego trybu postępowania administracyjnego przewidzianego w art. 160 k.p.a., którego konsekwencją była czasowa niedopuszczalność drogi sądowej. Kwestie międzyczasowe nowelizacji uregulowane zostały w art. 5 ustawy nowelizacyjnej. Ponieważ nowelizacja miała szeroki zakres i objęła różne zdarzenia i stany prawne, z których mogła wynikać odpowiedzialność deliktowa Skarbu Państwa, przepis ten posługuje się pojęciami ogólnymi, zdolnymi pomieścić różne podstawy tej odpowiedzialności. Stanowi on, że do zdarzeń i stanów prawnych powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy (przed 1 września 2004 r.) stosuje się przepisy dotychczasowe (w tym art. 160 k.p.a.), w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia wżycie ustawy. Nie odwołuje się zatem do bardziej szczegółowych pojęć i nie wiąże stosowania dawnych lub nowych przepisów ani z określonymi zdarzeniami procesowymi, ani z powstaniem szkody czy podstaw odpowiedzialności Skarbu Państwa. Odwołując się do zdarzeń i stanów prawnych powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy, obejmuje tym pojęciem zarówno zjawiska jednorazowe (zdarzenia), jak i sytuacje trwające jakiś czas, w tym złożone z kilku zdarzeń prawnych stany prawne. W literaturze słusznie przyjmuje się, że stany prawne złożone z kilku zdarzeń prawnych można uważać za zrealizowane dopiero wówczas, gdy zaszedł ostatni fakt (zdarzenie) należący do złożonego stanu prawnego. Zdaniem SN – choć niewątpliwie źródłem szkody i odpowiedzialności Skarbu Państwa jest ostateczna decyzja administracyjna niezgodna z prawem lub nieważna, to jednak dopiero ostateczna decyzja nadzorcza stwierdzająca jej nieważność lub niezgodność z prawem jest tym zdarzeniem prawnym, które pozwala na dochodzenie roszczeń odszkodowawczych i wszczęcie odpowiedniego postępowania: administracyjnego lub sądowego. Zatem dopiero uprawomocnienie się decyzji nadzorczej jest decydującym zdarzeniem prawnym z punktu widzenia art. 5 ustawy nowelizacyjnej. Jeżeli nastąpiło to przed wejściem w życie ustawy, stosuje się dawne przepisy, a jeżeli po, przepisy nowe, bez względu na to, kiedy stała się ostateczna decyzja wadliwa. Dopiero wydanie (a ściśle uprawomocnienie się) decyzji nadzorczej jest tym zdarzeniem, które powoduje możliwość żądania naprawienia szkody. A zatem choć przesłanki powstania zobowiązania Skarbu Państwa zrealizowały się już wcześniej, z chwilą uprawomocnienia się wadliwej decyzji, to dopiero od chwili uprawomocnienia się decyzji nadzorczej powstała możliwość dochodzenia roszczenia odszkodowawczego. Bez wystąpienia tego zdarzenia prawnego w ogóle nie powstaje możliwość uruchomienia jakiegokolwiek trybu postępowania: administracyjnego ani sądowego, bowiem nie ma prejudykatu umożliwiającego dochodzenie roszczeń odszkodowawczych.* Uchwała Sądu Najwyższego z 6 listopada 2008 r., sygn. akt III CZP 101/08 OPINIA PAWEŁ KOWALSKI radca prawny Rachelski i Wspólnicy Kancelaria Prawnicza

Komentowana uchwała odnosi się do kwestii intertemporalnych związanych z wejściem w życie 1 września 2004 r. istotnych zmian w prawie, polegających na uchyleniu art. 160 k.p.a. oraz na zmianie przepisów kodeksu cywilnego odnoszących się do odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną w związku z wykonywaniem władzy publicznej, w tym do szkody powstałej w wyniku wydania ostatecznej decyzji administracyjnej. Zgodnie z art. 5 ustawy nowelizacyjnej do zdarzeń i stanów prawnych powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy (to jest przed 1 września 2004 r.) stosuje się przepisy dotychczasowe (w tym art. 160 k.p.a.), w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie ustawy. W związku z takim, dosyć ogólnym brzmieniem przepisu pojawiły się dwie przeciwstawne wykładnie odnoszące się do rozstrzygnięcia kwestii, które przepisy – znowelizowane czy też obowiązujące przed 1 września 2004 r. – należy stosować do sytuacji, w której nieważna decyzja administracyjna została wydana przed 1 września 2004 r., natomiast ostateczna decyzja stwierdzająca nieważność uprzedniej decyzji została wydana już po wejściu w życie znowelizowanych przepisów. W rzeczonej uchwale Sąd Najwyższy stwierdził, iż w takich przypadkach należy stosować przepisy nowe, w brzmieniu obowiązującym od 1 września 2004 r. W konsekwencji Sąd Najwyższy zważył, iż w takich przypadkach nie zachodzi czasowa niedopuszczalność drogi sądowej, która mogłaby mieć miejsce przy zastosowaniu przepisów obowiązujących przed 1 września 2004 r., a zatem obywatel może wystąpić o odszkodowanie bezpośrednio do sądu powszechnego, bez konieczności wyczerpania drogi administracyjnej do żądania odszkodowania, unormowanej w uchylonym już art. 160 k.p.a.

Chcemy, aby nasze artykuły były dla Ciebie interesujące i zawierały praktyczne informacje. Oddaj głos w naszej sondzie i zdradź nam, jakie tematy są dla Ciebie szczególnie ważne.