Ile może mały

Źródło: Gazeta Bankowa Data: 17 marca 2009 r. Autor: Wojciech Ostrowski Decydująca w tym przypadku jest raczej chęć osiągnięcia szybkiego zysku ze sprzedaży nabytych akcji w razie zwyżki ich kursu niż długookresowa inwestycja obliczona na zyski z dywidendy. Z drugiej strony, nabywając chociaż jedną akcję jakiejkolwiek spółki drobny inwestor staje się formalnie jej akcjonariuszem uzyskując tym samym pewne uprawnienia wobec spółki. Uprawnienia te będą tym większe, im większy będzie pakiet akcji spółki posiadanych przez akcjonariusza. Kodeks spółek handlowych (ksh), jak również inne akty normatywne, w szczególności Ustawa o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz spółkach publicznych (Ustawa o ofercie publicznej), czy Ustawa o rachunkowości określają pewne standardy gwarantujące mniejszościowym akcjonariuszom pewne minimum uprawnień, tzw. prawo mniejszości. Prawo to skonstruowane jest tak, aby z jednej strony zapewnić mniejszościowym akcjonariuszom określony wpływ na sprawy spółki, z drugiej zaś strony uchronić spółkę przed takimi działaniami drobnych akcjonariuszy, które mogą sparaliżować jej funkcjonowanie. Mały a mniejszościowy W przypadku spółek publicznych, w których akcjonariat może być bardzo rozproszony, różnica pomiędzy mniejszościowym akcjonariuszem a drobnym akcjonariuszem jest często trudna do uchwycenia. Wynika to z tego, że każdy drobny akcjonariusz jest zarazem akcjonariuszem mniejszościowym. Nie każdy zaś akcjonariusz mniejszościowy jest zarazem drobnym akcjonariuszem. Kodeks spółek handlowych mówiąc o tzw. prawie mniejszości odwołuje się do procentowego udziału w kapitale zakładowym spółki. Tak jest chociażby w art. 400 § 1 ksh dotyczącym prawa mniejszości do zwoływania nadzwyczajnych walnych zgromadzeń, który przyznaje akcjonariuszom reprezentującym co najmniej 10 proc. kapitału zakładowego prawo żądania zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia, jak również umieszczenia określonych spraw w porządku obrad tego zgromadzenia (począwszy od dnia 28 lutego 2009 r. próg ten w obu przypadkach został obniżony do 5 proc. kapitału zakładowego) bądź też w art. 4181 ksh dotyczącym prawa odkupu akcji, który przyznaje akcjonariuszom reprezentującym nie więcej niż 5 proc. kapitału zakładowego prawo żądania umieszczenia w porządku obrad najbliższego walnego zgromadzenia uchwały o przymusowym odkupie ich akcji przez większościowych akcjonariuszy. Szczególnym uprawnieniem akcjonariuszy spółek publicznych, posiadających co najmniej 5 proc. ogólnej liczby głosów, jest ich uprawnienie do żądania zwołania walnego zgromadzenia lub umieszczenia w jego porządku sprawy podjęcia uchwały dotyczącej zbadania przez biegłego rewidenta określonego zagadnienia związanego z utworzeniem spółki lub prowadzeniem jej spraw. W przypadku, gdyby walne zgromadzenie nie podjęło uchwały zgodnie z treścią wniosku wnioskodawcy mogą wystąpić do sądu rejestrowego o wyznaczenie takiego biegłego. Analizując obowiązujące przepisy można umownie przyjąć, że akcjonariuszem mniejszościowym jest akcjonariusz lub grupa akcjonariuszy posiadający 5-10 proc. akcji spółki. Natomiast akcjonariuszy posiadających setne, czy tysięczne części procenta akcji spółki można uznać za tzw. drobnych akcjonariuszy, jakkolwiek pojęcie to nie jest nigdzie zdefiniowane. Prawo do informacji Podstawowym uprawnieniem drobnego akcjonariusza związanym z funkcjonowaniem spółki, które co do zasady może być realizowane na walnych zgromadzeniach, jest prawo do uzyskiwania informacji dotyczących spółki. Uprawnienie to nie jest uzależnione od posiadania określonego pakietu akcji. Kodeks spółek handlowych stanowi, że podczas obrad walnego zgromadzenia zarząd jest obowiązany do udzielania akcjonariuszowi na jego żądanie informacji dotyczących spółki, jeżeli jest to uzasadnione dla oceny spraw objętych porządkiem obrad. Jest to zatem obowiązek zarządu, z tym że zarząd powinien odmówić takich wyjaśnień, gdyby mogło to wyrządzić szkodę spółce lub narazić członków zarządu na odpowiedzialność. Wyjaśnienia takie udzielane są przez zarząd ustnie, a jedynie w uzasadnionych przypadkach zarząd może udzielić informacji na piśmie nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia zakończenia walnego zgromadzenia. W związku z nowelizacją przepisów ksh, począwszy od 28 lutego 2009 r. odpowiedź będzie również uznana za udzieloną, jeśli odpowiednie informacje będą dostępne na stronie internetowej spółki w miejscu wydzielonym na zadawanie pytań przez akcjonariusza i udzielanie odpowiedzi. Poza walnym zgromadzeniem zarząd może (mamy tu więc do czynienia z uprawnieniem nie zaś obowiązkiem zarządu), z uwzględnieniem wskazanych powyżej ograniczeń, udzielać akcjonariuszowi informacji dotyczących spółki, jeżeli przemawiają za tym ważne powody. Przekazane w ten sposób akcjonariuszowi informacje wraz z podaniem daty ich przekazania i osoby, której ich udzielono powinny zostać ujawnione przez zarząd na piśmie w materiałach przedkładanych najbliższemu walnemu zgromadzeniu. Akcjonariusz, któremu odmówiono ujawnienia żądanej informacji podczas obrad walnego zgromadzenia i który złożył sprzeciw do protokołu, może złożyć do sądu rejestrowego wniosek o zobowiązanie zarządu do udzielenia informacji. Wniosek taki należy złożyć w terminie tygodnia od dnia zakończenia walnego zgromadzenia. Wgląd w sprawozdania Innym rodzajem uprawnienia przysługującym każdemu z akcjonariuszy, a mającym związek z funkcjonowaniem spółki jest prawo do zapoznawania się z rocznymi sprawozdaniami finansowymi. Zarówno przepisy Ustawy o rachunkowości, jak i ksh nakładają na spółki akcyjne obowiązek udostępnienia akcjonariuszom najpóźniej na 15 dni przed terminem rocznego walnego zgromadzenia odpisu sprawozdania finansowego, sprawozdania zarządu z działalności spółki, sprawozdania rady nadzorczej, a także opinii wraz z raportem biegłego rewidenta z badania sprawozdania finansowego. Zaskarżanie uchwał Kolejnym uprawnieniem akcjonariusza, które umożliwia mu pośrednio wpływanie na działalność spółki jest prawo do zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia. Zgodnie z przepisami ksh każdy akcjonariusz, a więc tzw. drobny akcjonariusz również, może domagać się uchylenia uchwały walnego zgromadzenia sprzecznej ze statutem, dobrymi obyczajami i godzącymi w interes spółki lub mającymi na celu pokrzywdzenie akcjonariusza. Powództwo o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia należy wnieść w terminie miesiąca od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, nie później jednak niż w terminie ó miesięcy (w przypadku spółek publicznych 3 miesięcy) od dnia powzięcia uchwały. Niezależnie od powyższego uprawnienia akcjonariuszowi przysługuje również prawo do wytoczenia przeciwko spółce powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały walnego zgromadzenia sprzecznego z ustawą. Prawo do wniesienia takiego powództwa wygasa z upływem 6 miesięcy od dnia, w którym akcjonariusz powziął wiadomość o uchwale, nie później jednak niż z upływem 2 lat od dnia powzięcia uchwały. W przypadku spółek publicznych terminy te wynoszą odwpowiednio 30 dni od dnia ogłoszenia uchwały, nie później jednak niż jeden rok od dnia powzięcia uchwały. Akcjonariusz korzystający zarówno z jednego, jak i drugiego uprawnienia musi jednak pamiętać o konsekwencjach wniesienia powództwa oczywiście bezzasadnego. W takim bowiem przypadku sąd na wniosek pozwanej spółki może zasądzić od akcjonariusza, którego powództwo okazało się oczywiście bezzasadne kwotę do dziesięciokrotnej wysokości kosztów sądowych oraz wynagrodzenia jednego adwokata lub radcy prawnego. Nie wyłącza to jednak możliwości dochodzenia przez spółkę odszkodowania na zasadach ogólnych. W proporcji do udziału Reasumując należy stwierdzić, że oprócz podstawowych uprawnień korporacyjnych przysługujących wszystkim akcjonariuszom niezależnie od wielkości posiadanego pakietu akcji spółki drobni akcjonariusze, działający indywidualnie, nie mają większego wpływu na sprawy spółki. Wynika to z korporacyjnego charakteru spółek kapitałowych, w których możliwość oddziaływania na sprawy spółki jest wprost proporcjonalna do udziału w jej kapitale zakładowym. Tymczasem drobny akcjonariusz posiada znikomy udział w kapitale zakładowym, a co za tym idzie, w ogólnej liczbie głosów na walnym zgromadzeniu. Nie oznacza to jednak, że drobni akcjonariusze skazani są jedynie na pełnienie roli inwestorów pasywnych. Przepisy ksh nie zakazują bowiem łączenia się drobnych akcjonariuszy w nieformalne grupy, czy też zawierania porozumień, których celem jest uzyskanie wymaganego udziału w kapitale zakładowym umożliwiającego składanie wspólnych wniosków (np. wniosku o zwołanie nadzwyczajnego walnego zgromadzenia lub umieszczania w jego porządku obrad konkretnych spraw, czy też wniosku o wyznaczenie. biegłego rewidenta do zbadania sprawy spółki w przypadku spółek publicznych). Generalnie rzecz ujmując możliwość bardziej aktywnego oddziaływania drobnych akcjonariuszy na sprawy spółki zależy wyłącznie od ich współdziałania. W tym kontekście, za wyjątkowo trafne należy uznać hasło „Drobni akcjonariusze łączcie się!”. Informacja o autorze| WOJCIECH OSTROWSKI, Autor jest radcą prawnym/wspólnikiem w kancelarii Rachelski i Wspólnicy

Chcemy, aby nasze artykuły były dla Ciebie interesujące i zawierały praktyczne informacje. Oddaj głos w naszej sondzie i zdradź nam, jakie tematy są dla Ciebie szczególnie ważne.