Źródło: Gazeta Prawna Dostawca: Grupa Wydawnicza INFOR Data: 19 kwietnia 2007
Czy pracodawca może potrącić swoje należności z odprawy należną pracownikowi
Nasz pracownik skorzystał z preferencyjnych zasad i zaciągnął pożyczkę z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Nie spłacił pełnej kwoty, gdyż uległ śmiertelnemu wypadkowi. Czy pracodawca może sobie potracić należności z tytułu pożyczki, jakie ma w stosunku do zmarłego pracownika, z odprawy pośmiertnej? Urszula Młynarczyk radca prawny z Kancelarii Rachelski i Wspólnicy
Nie Śmierć pracownika stanowi najbardziej oczywistą przyczynę wygaśnięcia stosunku pracy. Z chwilą śmierci pracownika stosunek pracy nie może być kontynuowany, nie można również drugiej stronie stosunku pracy złożyć oświadczenia woli.
Po śmierci pracownika pozostają często prawa majątkowe wynikające z wcześniej istniejącego stosunku pracy, np. prawo do zaległego wynagrodzenia. W myśl art. 631 par. 2 kodeksu pracy wyłącznie prawa majątkowe przechodzą na małżonka i dzieci, zaś zobowiązania wobec pracodawcy przechodzą na te osoby tylko wówczas, jeśli przyjmą oni spadek wprost. W wyroku z 18 października 1971 r. SN podkreślił, że obowiązek wynagrodzenia szkody spowodowanej czynem niedozwolonym, polegającym na przywłaszczeniu ściśle określonej sumy pieniężnej na szkodę pracodawcy, jest obowiązkiem majątkowym i należy do spadku. Jeżeli zatem zmarły pracownik np. przywłaszczył na szkodę pracodawcy jakąś kwotę pieniędzy, to spadkobiercy pracownika, przyjmując spadek, wprost przyjmują na siebie zobowiązanie majątkowe wobec byłego pracodawcy zmarłego pracownika (I PR 15/71, niepubl.).
Pojęcie potrącenia z wynagrodzenia za pracę oznacza zatrzymanie przez pracodawcę części należnego pracownikowi wynagrodzenia na pokrycie własnej wierzytelności wobec pracownika albo w wyniku zajęcia wynagrodzenia pracownika w sądowym lub administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym. Ma więc ono szerszy zakres znaczeniowy niż pojęcie potrącenia w prawie cywilnym. W prawie cywilnym oznacza ono wzajemne umorzenie wierzytelności do wysokości wierzytelności mniejszej, gdy dwie osoby są jednocześnie wobec siebie wierzycielami i dłużnikami. Do potrącenia dochodzi w drodze umowy wierzycieli (potrącenie umowne) lub w sposób wskazany w ustawie (potrącenie ustawowe). Potrącenie ustawowe jest uregulowane w art. 498 i n. k.c. Dokonuje się go przez oświadczenie złożone drugiej stronie. To oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, gdy potrącenie stało się możliwe.
Prawo pracy w sposób bardziej ograniczony niż prawo cywilne określa dopuszczalność ustawowego potrącenia. Pracodawca może potrącić z wynagrodzenia za pracę tylko enumeratywnie wyliczone w przepisie art. 87 k.p. wierzytelności wobec pracownika, tj. sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi, kary pieniężne przewidziane w art. 108 k.p.
Natomiast art. 91 k.p. stanowi, że należności inne niż wymienione w art. 87 par. 1 i 7 k.p. mogą być potrącane z wynagrodzenia pracownika tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie. Z powyższego wynika, że potrącenie z wynagrodzenia za pracę spornej, co do zasady i wysokości wierzytelności pracodawcy bez zgody pracownika jest niedopuszczalne.
IRB WNIOSEK
Na gruncie przepisów prawa pracy nie jest dopuszczalne potrącenie przez pracodawcę z wynagrodzenia należnego zmarłemu pracownikowi (w tym z odprawy pośmiertnej) pożyczki udzielonej temu pracownikowi z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.
