Ceny transferowe – czym są i kogo dotyczą?

Czym są ceny transferowe?

Ceny transferowe – to ceny stosowane w transakcjach pomiędzy podmiotami powiązanymi, w szczególności w ramach jednej grupy kapitałowej.

Kogo dotyczą ceny transferowe?

Ceny transferowe najczęściej dotyczą przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą i posiadają również udziały w innej spółce.

Regulacje dotyczące tzw. „cen transferowych”

Często zdarza się, że jedna i ta sama osoba jest jednocześnie udziałowcem lub wspólnikiem w różnych podmiotach, które to podmioty dokonują miedzy sobą transakcji gospodarczych. Nie zawsze jednak osoby te mają wystarczającą świadomość tego, że dokonując operacji gospodarczych pomiędzy podmiotami powiązanymi kapitałowo lub osobowo (chodzi w tym przypadku o szeroko pojęte powiązania o charakterze rodzinnym, a także sytuacje, w których te same osoby łączą funkcje zarządzające w jednym podmiocie z funkcją kontrolną albo nadzorczą w innym podmiocie), podmioty te, w pewnych okolicznościach zobowiązane będą do sporządzania dokumentacji podatkowej dotyczącej tzw. cen transferowych. Rok 2018 będzie drugim rokiem obowiązywania nowych przepisów o cenach transferowych (weszły w życie z dniem 1 stycznia 2017 r.), które wprowadziły nowe zasady dotyczące obowiązków dokumentacyjnych w zakresie transakcji z podmiotami powiązanymi. Dotychczasowa zasada odwołująca się do łącznej wartości transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi (dla przypomnienia była to równowartość nie mniej niż 100.000 EUR) została zastąpiona przesłanką odwołującą się do przychodów osiąganych przez podatnika lub ponoszonych przez niego kosztów, a obowiązek sporządzania dokumentacji podatkowej został, co do zasady uzależniony od kwoty przychodów lub kosztów za ostatni rok podatkowy oraz przekroczenia określonych w ustawie o CIT progów transakcji, które to progi określane są w zależności od wysokości wspomnianych przychodów lub kosztów. Dobrze może będzie pokrótce przypomnieć te zasady.

Zdefiniowanie „podmiotu powiązanego”

Kluczowe znaczenie w tym przypadku ma zdefiniowanie pojęcia „podmiot powiązany”, gdyż co do zasady, to w przypadku transakcji z takimi podmiotami na podatniku spoczywa obowiązek sporządzania dokumentacji podatkowej dotyczącej tzw. cen transferowych. Ustawa o CIT rozróżnia dwa rozdaje powiązań, które mogą determinować uznanie danych podmiotów za podmioty powiązane. Chodzi o powiązania (i) kapitałowe oraz (ii) osobowe. Jeśli chodzi o powiązania kapitałowe to zgodnie z aktualnymi przepisami próg powiązań kapitałowych został podniesiony do
25 % (poprzednio było 5 %.). Powiązania kapitałowe oznaczają sytuację, w której dany podmiot bezpośrednio lub pośrednio (np. za pośrednictwem spółki zależnej) posiada w kapitale innego podmiotu udział nie mniejszy niż 25 % (chodzi w tym przypadku zarówno o udziały w kapitale spółek kapitałowych, jak wkładów w spółkach osobowych). Jest to dosyć istotna zmiana, gdyż oznacza, że w efekcie część podatników posiadających jedynie nieznaczne udziały w kapitale innych podmiotów, nie będzie – jednie na podstawie tego kryterium – traktowana, jako podmiot powiązany, a zarazem zobligowany do sporządzania dokumentacji cen transferowych. Do drugiej kategorii powiązań należą tzw. powiązania osobowe, przez które rozumieć należy szeroko pojęty bezpośredni lub pośredni udział w zarządzaniu innym podmiotem, jego kontrolą lub nadzorem. Do tej kategorii powiązań, należą również powiązania o charakterze rodzinnym lub wynikające ze stosunku pracy albo powiązania o charakterze majątkowym pomiędzy podmiotami krajowymi lub osobami pełniącymi w tych podmiotach funkcję zarządzające lub kontrolne albo nadzorcze, a także sytuacje, w których ta sama osoba łączy funkcje zarządzające lub kontrolne albo nadzorcze w tych podmiotach. Chodzi w tym przypadku o nie rzadko spotykane sytuacje zasiadania przez te same osoby w zarządach współpracujących ze sobą spółek lub sytuacje w których np. mąż jest prezesem zarządu spółki X, a żona przewodniczącą rady nadzorczej współpracującej ze spółką X spółki Y. Odrębną kategorią transakcji podlegających obowiązkowi dokumentacyjnemu w zakresie tzw. cen transferowych są transakcje z podmiotami z tzw. „rajów podatkowych”. Zgodnie z ustawą o CIT w przypadku, gdy podmiot krajowy dokonuje transakcji z podmiotem mającym miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju zaliczanym na podstawie przepisów szczególnych do tzw. „rajów podatkowych” ( np. dokonuje bezpośrednio lub pośrednio płatności do tych podmiotów), to w przypadku przekroczenia określonego w ustawie o CIT progu transakcji też będą miały obowiązek sporządzania dokumentacji cen transferowych. Obowiązek sporządzania dokumentacji podatkowej dotyczy co do zasady nie tylko „ transakcji z podmiotami powiązanymi” rozumianymi, jako wszelkiego rodzaju umowy zawierane z tymi podmiotami ale też „innych zdarzeń” ujmowanych przez podatnika w księgach rachunkowych, których warunki zostały ustalone (lub narzucę?) z podmiotami powiązanymi.

Obowiązek sporządzenia dokumentacji podatkowej w zakresie cen transferowych

W jakich okolicznościach powstaje po stronie podatnika obowiązek sporządzenia dokumentacji podatkowej w zakresie tzw. „cen transferowych”. Generalnie można przyjąć, że samo powstanie obowiązku sporządzenia dokumentacji podatkowej, a także jej merytoryczny zakres zależy od spełnienia następujących warunków :

1. pierwszy warunek to skala działalności podatnika w poprzednim roku podatkowym jeśli przekraczała ona próg wynikający z ustawy o CIT – chodzi o przypadki, w których przychody lub koszty podatnika ( w rozumieniu przepisów ustawy o rachunkowości) przekroczyły w roku poprzedzającym rok podatkowy 2.000.000 EUR,
2. drugi warunek to wartość transakcji (lub innego zdarzenia) – uznawanej przez ustawodawcę za mający istotny wpływ na wysokość dochodu (straty), dokonywanej przez podatnika, której wartość przekracza w bieżącym roku podatkowym próg określony w ustawie o CIT.

Co do zasady więc podatnicy, których przychody lub koszty, w rozumieniu przepisów o rachunkowości, ustalone na podstawie prowadzonych ksiąg rachunkowych przekroczyły w roku poprzedzającym rok podatkowy równowartość 2.000.000 EUR (np. w 2017) będą dokonywać w roku podatkowym (tj. w 2018) transakcji z podmiotami powiązanymi, które to transakcje będą miały istotny wpływ na wysokość dochodu (straty) podatnika lub jeśli zamierzają ująć w roku podatkowym w swoich księgach rachunkowych inne zdarzenia, których warunki zostały ustalone (lub narzucone) z podmiotami powiązanymi mające istotny wpływ na wysokość ich dochodu (straty) będą mieli obowiązek sporządzenia dokumentacji podatkowej dotyczącej tych transakcji. Jeśli chodzi o wartość transakcji lub innego zdarzenia mającego istotny wpływ na wysokość dochodu (straty) podatnika – tzw. próg wartości transakcji/innego zdarzenia w bieżącym roku – to ustawa o CIT uznaje za nie, co do zasady transakcje lub inne zdarzenia jednego rodzaju, których łączna wartość w roku podatkowym nie przekracza 50.000 EUR, z tym że w przypadku podatników, których przychody w rozumieniu przepisów o rachunkowości, w roku poprzedzającym rok podatkowy przekroczyły równowartość :

• 2000.000 EUR lecz nie więcej niż 20.000.000 EUR wówczas za transakcje lub inne zdarzenia  mające istotny wpływ na wysokość dochodu (straty) podatnika – uważa się takie transakcje lub inne zdarzenia jednego rodzaju , których wartość przekracza w roku podatkowym równowartość 50.000 EUR z tym, że jest ona powiększana o 5.000 EUR za każdy 1.000.000 EUR przychodu powyżej 2.000.000 EUR,
• 3000.000 EUR lecz nie więcej niż 100.000.000 EUR – za transakcje lub inne zdarzenia jednego rodzaju mające istotny wpływ na wysokość dochodu (straty) podatnika – uważa się takie transakcje lub inne zdarzenia, których wartość przekracza w roku podatkowym równowartość 140.000 EUR, z tym że jest ona powiększana o 45.000 EUR za każde 10.000.000 EUR przychodu powyżej 20.000.000 EUR,

• Powyżej 100.000.000 EUR – w tym przypadku wartość transakcji/innych zdarzeń uznawanych za mające istotny wpływ na wysokość dochodu (straty) podatnika jest stała i dotyczy transakcji lub innych zdarzeń jednego rodzaju, których wartość w roku podatkowym przekracza równowartość500.000 EUR.

Należy jednak pamiętać, że w świetle ustawy o CIT, za transakcje lub inne zdarzenia mające istotny wpływ na wysokość dochodu (straty) podatnika, które jednak nie mają bezpośredniego powiązania z wysokością przychodów uzyskanych przez podatnika w poprzednim roku podatkowym uznaje się:

• umowę spółki niebędącą osobą prawną, w której łączna wartość wniesionych przez wspólników wkładów przekroczyła równowartość 50.000 EUR,
• umowę wspólnego przedsięwzięcia lub inną umowę o podobnym charakterze, w której wartość wspólnie realizowanego przedsięwzięcia przekracza 50.000 EUR.

Jeśli chodzi o inne przypadki transakcji (innych zdarzeń ujmowanych w księgach rachunkowych), które nie są bezpośrednio powiązane ze skalą działalności podatnika w roku podatkowym poprzedzającym rok podatkowy ale skutkują obowiązkiem sporządzenia dokumentacji podatkowej to należy tu wskazać na następujące sytuacje :

• Podatnik, który przekroczył próg 2.000.000 EUR i w związku z tym sporządzał dokumentację podatkową za ostatni rok – będzie zobowiązany do sporządzenia dokumentacji podatkowej za rok podatkowy następujący po roku podatkowym, za który był zobowiązany sporządzić dokumentację podatkową, bez względu na wysokość osiągniętych w tym roku przychodów lub poniesionych kosztów. Innymi słowy oznacza to obowiązek sporządzenia dokumentacji podatkowej niezależnie od tego czy w tym roku podatnik przekroczy próg 2.000.000 EUR ,
• Podatnicy dokonujący bezpośrednio lub pośrednio, zapłaty na rzecz podmiotu mającego miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju zaliczanego na podstawie przepisów szczególnych do tzw. „rajów podatkowych”, jeżeli łączna kwota wynikająca z umowy lub rzeczywiście zapłacona w roku podatkowym kwota wymagalnych świadczeń przekracza 20.000 EUR (należy zauważyć, że w tym przypadku skala działalności podatnika nie ma znaczenia, a zatem również podmioty nie przekraczające progu 2.000.000 EUR przychodów mogą mieć obowiązek sporządzania dokumentacji podatkowej),
• Podatnicy zawierający z podmiotem mającym miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową : (i) umowę spółki niebędącą osobą prawną, w której łączna wartość wniesionych przez wspólników wkładów przekracza równowartość 20.000 EUR, lub (ii) umowę wspólnego przedsięwzięcia lub inną umowę o podobnym charakterze, w której wartość wspólnie realizowanego przedsięwzięcia określona w umowie, a w przypadku braku określenia w umowie tej wartości, przewidywana na dzień zawarcia umowy przekracza 20.000 EUR (uwaga jak do pkt b).

Dokumentacja podatkowa sporządzana przez podatników na których spoczywa, zgodnie z ustawą o CIT obowiązek dokumentowania transakcji z podmiotami powiązanymi powinna być sporządzona najpóźniej do dnia, w którym podatnik zobowiązany jest zgodnie obowiązującymi przepisami złożyć roczne zeznanie podatkowe, a oświadczenie o sporządzeniu takiej dokumentacji powinno byś przekazane do urzędu skarbowego. W przypadku zgłoszenia przez organy skarbowe żądania przekazania dokumentacji podatkowej posiadanej przez podatnika, podatnik zobowiązany jest przedstawić taką dokumentację podatkową w terminie 7 dni od dnia otrzymania żądania. W przypadku zaś żądania przedstawienia dokumentacji podatkowej odnośnie transakcji nie przekraczających progów ustawowych ( w pewnych okolicznościach organy podatkowe będą miały możliwość żądania takiej dokumentacji ) podatnik będzie miał 30 dni na przedstawienia takiej dokumentacji od dnia otrzymania wezwania.

Podział dokumentacji transakcji z podmiotami powiązanymi

Co się tyczy treści dokumentacji podatkowej sporządzanej dla celów dokumentowania transakcji z podmiotami powiązanymi to ustawa o CIT przewiduje, co do zasady jej trójstopniowy podział. Zaliczenie do określonego poziomu implikuje z jednej zawartość, a z drugiej strony wpływa na złożoność takiej dokumentacji podatkowej. I tak :

• Na pierwszym poziomie znajduje się tzw. dokumentacja podstawowa (określana też mianem dokumentacji na poziomie lokalnym (local file), do sporządzania, której zobowiązani będą, mówiąc w pewnym uproszczeniu, podatnicy których przychody lub koszty w roku podatkowym poprzedzającym rok podatkowy wynosiły od 2.000.000 EUR do 10.000.000 EUR. Dokumentacja ta powinna obejmować, co do zasady opis transakcji lub innych zdarzeń, dane identyfikujące podmioty powiązane dokonujące tych transakcji z uwzględnieniem rodzaju tych powiązań, opis przebiegu transakcji, w tym funkcji wykonywanych w tej transakcji przez podatnika, angażowania w nich aktywów bilansowych i pozabilansowych, kapitału ludzkiego oraz ponoszonych ryzyk, wykazanie metody i sposobu kalkulacji dochodu (straty) podatnika wraz z uzasadnieniem ich wyboru itd. W ramach tego pierwszego poziomu, niektórzy podatnicy (chodzi o podatników, których przychody lub koszty w roku podatkowym poprzedzającym rok podatkowy przekroczyły 10.000.000 EUR) będą zobowiązani do sporządzania poza dokumentacją podstawową dodatkowego opisu zawierającego analizę danych podmiotów niezależnych lub danych ustalonych z podmiotem niezależnym, uznanych za porównywalne do warunków ustalonych z podmiotami powiązanymi tzw. analiza danych porównawczych”.
• Na drugim poziomie znajdują się podatnicy zobowiązani do sporządzania dodatkowo tzw. dokumentacji grupowej (zwanej również master file). Chodzi w tym przypadku o podatników, których przychody lub koszty w roku podatkowym poprzedzającym rok podatkowy przekroczyły 20.000.000 EUR.
• Wreszcie na trzecim poziomie będą znajdowali się podatnicy wchodzący w skład dużych grup kapitałowych, którzy będą zobowiązani dodatkowi do sporządzania tzw. raportu według krajów ( country- by –country reporting). Obowiązkiem tym będą objęte podmioty spełniające następujące warunki : a) skonsolidowane przychody w poprzednim roku podatkowym przekroczyły równowartość 750.000.000 EUR, b) podatnik jest jednostką konsolidująca sprawozdanie finansowe zgodnie z ustawą o rachunkowości, c) podatnik jest jednostką dominującą, a jednocześnie nie jest podmiotem zależnym, c) posiada jednostki zależne lub zakład poza granicami kraju.

Podsumowanie

W podsumowaniu należy stwierdzić, że jakkolwiek obowiązek sporządzania dokumentacji podatkowej w związku z transakcjami dokonywanymi z podmiotami powiązanymi dotyczy co do zasady podatników, którzy przekroczyli w roku poprzedzającym rok podatkowy próg przychodów wynoszący 2.000.000 EUR , to jednak należy mieć na uwadze, że są również takie transakcje lub inne zdarzenia ujmowane w księgach podatnika, które jakkolwiek nie są bezpośrednio związane ze skalą jego działalności to jednak też wymagają sporządzania dokumentacji podatkowej. Dlatego też warto jest monitorować prowadzoną przez siebie działalność gospodarczą pod kątem tego czy nie obejmuje ona transakcji podpadających pod obowiązek sporządzania dokumentacji podatkowej aby uniknąć ewentualnych konsekwencji ze strony organów skarbowych.